Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

του Antonio Senta

Το δημόσιο χρέος είναι μια ιδεολογική κατασκευή, είναι όμως κι ένα ισχυρό όργανο υποδούλωσης των ‘’νεοϋπηκόων’’ των σύγχρονων κρατών.

Υπάρχει μια λέξη που επαναλαμβάνεται συνεχώς τα τελευταία πέντε χρόνια στα μέρη μας: ‘’χρέος’’, συνήθως συνδεδεμένη με τον όρο ‘’κρίση’’ και, κατά συνέπεια, ‘’κρίση  του χρέους’’. Το χρέος παρουσιάζεται σαν αδιαμφισβήτητο δεδομένο, με τη σειρά του αιτία της γενικευμένης οικονομικής κρίσης που μέσα σε λίγα χρόνια οδήγησε στην φτώχεια εκατομμύρια κατοίκους σε μεγάλο μέρος του πλανήτη.

Ίσως είναι χρήσιμο λοιπόν να σκεφτούμε βαθύτερα γύρω από αυτό τον όρο. Γενικότερα κυριαρχεί η πίστη ότι η έννοια του χρέους είναι μια ιδιαιτερότητα της σύγχρονης εποχής, σύμφωνα με μια γραμμική διαδοχή κατά την οποία ο ‘’πρωτόγονος ‘’ άνθρωπος πρώτα χρησιμοποίησε την ανταλλαγή, μετά επινόησε το νόμισμα και εν συνεχεία αναπτύχθηκαν χρεωστικά και πιστωτικά συστήματα. Τα τελευταία θεωρούνται ότι γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια του σχηματισμού των σύγχρονων κρατών και ότι είναι αναμφίβολο σύμπτωμα  προόδου. Στην πραγματικότητα αυτό δεν είναι αλήθεια, οι πηγές, ήδη από τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και τη σφηνοειδή γραφή της μεσοποταμίας, αποδεικνύουν το αντίθετο, ότι δηλαδή στις προκρατικές ή χωρίς κράτος  κοινωνίες υπήρχε – και υπάρχει – μια πιστωτική οικονομία χωρίς νόμισμα. Το συμπέρασμα είναι ότι το χρέος προυπάρχει της γέννησης του κράτους και της νομισματικής οικονομίας.

 

Παραδείγματος χάρη στους Σουμέριους γύρω στο 3500 π.χ τα χρέη πληρώνονταν σε ρύζι, γίδες, λίθινα ή άλλα αντικείμενα…με κάθε είδους ‘’εικονικό χρήμα’’. Κοινωνικές σχέσεις πίστωσης και χρέους συνυφαίνονται, στην ιστορία και τους διαφορετικούς πολιτισμούς, με δυναμικές δώρου και ανταλλαγής σύμφωνα με ένα μη γραμμικό σχήμα. Το χρέος σε αυτή την περίπτωση είναι μια από τις μορφές της σχέσης μεταξύ προσώπων, στην οποία ο οφειλέτης αναλαμβάνει ένα είδος ηθικής υποχρέωσης απέναντι στον πιστωτή.  Σήμερα πολλοί θεωρούν αυτονόητη την άποψη σύμφωνα με την οποία τα ανθρώπινα όντα ενεργούν εγωιστικά αποφασισμένα να υπολογίζουν σε κάθε κατάσταση την πλεονεκτικότερη θέση και το μεγαλύτερο κέρδος. Αυτός είναι ο λόγος, ας πούμε παρενθετικά,  που  η οικονομία από πάντα αντιμετωπιζόταν ως ανώτερος θεωρητικός κλάδος ανάμεσα στο σύνολο των κοινωνικών επιστημών. Οι πειραματικοί ψυχολόγοι απέδειξαν ότι αυτή η άποψη είναι απλώς λάθος. Στην πραγματικότητα άντρες και γυναίκες, σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους, λειτουργούν με τρόπους κομουνιστικούς και μοιράσματος, δηλαδή σύμφωνα με τη γνωστή αρχή ‘’ από  τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του’’, η οποία με τη σειρά της είναι η βασική αρχή όποιου συνεργάζεται σε ένα κοινό πρόταγμα και εν κατακλείδι το θεμέλιο της ανθρώπινης κοινωνικότητας. Ιεραρχικές και κομουνιστικές κοινωνικές σχέσεις, πάντα αλληλοπλέκονταν, επιβάλλονταν, συγκρούονταν. Κυριαρχία και συνεταιρισμός είναι οι δύο όροι μιας διαλεκτικής που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη δράση. x

Το πλαίσιο αλλάζει όταν στο παιχνίδι μπαίνει το κράτος και η πιστωτική οικονομία μετασχηματίζεται σε έντοκη οικονομία, ή μάλλον καλύτερα όταν από μια οικονομία βασισμένη στην ανταλλαγή πλούτου και την υπόσχεση μιας μελλοντικής αντικαταβολής, περνάμε σε μια οικονομία όπου στην αντικαταβολή προστίθεται ένα επιπλέον κόστος, ένας τόκος για την ακρίβεια. Κι εδώ πρέπει να γκρεμίσουμε  ένα μύθο, βασίσμένο στις νεοφιλελεύθερες θέσεις που υποστηρίζουν ότι κράτος και αγορά βρίσκονται σε αντίθεση. Η ανθρωπολογική και ιστορική ανάλυση αποδεικνύει ότι οι αγορές γεννήθηκαν στην αρχαιότητα γύρω από κρατικούς στρατούς, υποχρεώνοντας τους υπηκόους, οι οποίοι μόνο κατόπιν έγιναν ‘’πολίτες’’, να χρεωθούν. Με άλλα λόγια:  το κράτος αποφασίζει τη διεξαγωγή πολέμου και φορολογεί τους υπηκόους του (τους καθιστά οφειλέτες) για να χρηματοδοτήσει το στρατό και την κατάληψη περιοχών που ανήκουν σε άλλους.

Τώρα αυτή η έννοια του χρέους, συνδεδεμένη όχι μόνο με τις έννοιες τους κράτους και της αγοράς αλλά και του πολέμου και της βίας δεν αποτελεί μια ηθική υποχρέωση αλλά μια άρνηση της ελευθερίας, μια υποταγή. Αυτό είναι το είδος του χρέους που τα ισχυρά δυτικά κράτη, με τις ΗΠΑ προεξάρχουσες, απαιτούν από τους υπηκόους τους, είτε ζουν στην πατρίδα είτε είναι τυπικά μέλη άλλων εθνών. Οι σύγχρονες ΗΠΑ μοιάζουν με τις αυτοκρατορίες του παρελθόντος: απαιτούν ανταλλάγματα υπό την απειλή στρατιωτικής επέμβασης. Το δολάριο στηρίζεται μόνο στη δύναμη των όπλων, στις οκτακόσιες αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις εκτός ΗΠΑ, στην ικανότητά τους να πετούν βόμβες σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου λίγα λεπτά μετά τη λήψη της απόφασης: αυτό είναι και τίποτα άλλο που κρατάει όρθιο ολόκληρο το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, το οποίο είναι οργανωμένο γύρω από το δολάριο. Τα γραμμάτια του αμερικανικού δημόσιου ταμείου, συστατικό στοιχείο του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος, δεν θα πληρωθούν ποτέ – όπως οφείλεται να συμβαίνει σε κάθε δανεισμό που  λήγει –  αλλά θα επαναχρηματοδοτούνται συνεχώς. Το κρατικό χρέος είναι μια υπόσχεση που δεν θα τηρηθεί ποτέ. Στην πραγματικότητα το αμερικανικό χρέος αγοράζεται από τις τράπεζες εκείνων των χωρών που βρίσκονται υπό στρατιωτική κατοχή ή υπό την απειλή της.

Μια ψευδής ηθική προσταγή

Αυτό ισχύει για τις ΗΠΑ, όπως για την Ιταλία, όπως για όλα τα κράτη. Το χρέος, τυπικός μηχανισμός του στρατιωτικού – κρατικού καπιταλιστικού συστήματος, διατηρείται με τη βία και το ψέμα: με στρατούς, φυλακές, αστυνομίες, ιδιωτικά πρακτορεία σφάλειας,  στρατιωτικά και άλλα συστήματα παρακολούθησης , μηχανές προπαγάνδας κάθε τύπου. Όλες οι πολιτικές που μας στραγκαλίζουν καθημερινά βασίζονται στην ουσία σε μια απάτη που μεταφέρει σε μας τους οφειλέτες μια ψευδή ηθική προσταγή: ‘’πλήρωσε τα χρέη σου!’’ Όμως αυτό είναι ξεκάθαρος εκβιασμός με στόχο την υποδούλωσή μας, πέρα από το ότι είναι αδύνατο: υπολογίζεται ότι ο μέσος όρος του χρέους των αμερικανικών οικογενειών ισούται με το 130% του εισοδήματός τους. Είναι λοιπόν κάτι που δεν θα μπορέσει να επιστραφεί και το οποίο διατηρεί ανέπαφες τις αλυσίδες της σύγχρονης δουλείας: της μισθωτής εργασίας, της ενοικίασης της ελευθερίας μας. Κάθε πρωί πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τα χρήματα που θα μας βοηθήσουν να μην υποκύψουμε απέναντι στο χρέος, να διατηρήσουμε τη μόνη ελευθερία που μας παραχωρείται, εκείνη του να είμαστε σύγχρονοι σκλάβοι, υποταγμένοι στο μισθό.

Όμως ο ιμπεριαλισμός του χρέους έχει δεχθεί πολλές πιέσεις τα τελευταία χρόνια: οι πολιτικές του Διεθνούς νομισματικού ταμείου με την επιμονή τους να απαιτούν ώστε τα χρέη να πληρωθούν αποκλειστικά από τις τσέπες των φτωχών, συγκρούστηκαν πρώτα με ένα κίνημα κοινωνικής εξέγερσης, που ξεκίνησε στο Seattle το 1999, κατόπιν με μια ανοικτή οικονομική εξέγερση στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Τώρα αυτές οι πολιτικές προωθούνται στους ίδιους τους ευρωπαϊκούς λαούς, με περισσότερη οξύτητα στις νότιες χώρες της ηπείρου. Παρά τις μαζικές και αιφνίδιες επιθέσεις στις συνθηκες της ζωής όλων μας, το παιχνίδι είναι ακόμη ανοικτό, τα κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα, αλλά και την Ισπανία και κατά κάποιο τρόπο την Πορτογαλία και σε άλλα μέρη, χαράσσουν ένα δρόμο Αντίστασης που μπορεί να έχει αποτελέσματα.

Το να προκαλείς την κρατική κυριαρχία, να την αποδομείς, να υποσκάπτεις τα θεμέλιά της σημαίνει να διαλύεις την υποτιθέμενη αληθοφάνεια της έννοιας του δημόσιου χρέους: είναι μια πλαστή αναπαράσταση, μια επινόηση, μια ιδεολογική κατασκευή, είναι όμως κι ένα ισχυρό όργανο υποδούλωσης των ‘’νεουπηκόων’’ των σύγχρονων κρατών. Το χρέος – και κατα συνέπεια το νόμισμα –  δεν έχει καμία ουσία, δεν είναι ‘’συγκεκριμένα’’ τίποτα. Η φύση του είναι ενδογενώς πολιτική και σε αυτό το επίπεδο είναι που παίζεται το παιχνίδι.

Μετάφραση Ν. Χριστόπουλος

Η μετάφραση έγινε από το ιταλικό αναρχικό περιοδικό A rivista anarchica, Μάρτιος 2013.

ΠΗΓΗ:http://oulaloum.espiv.net/\

το βρήκαμε εδώ: Ελευθεριακός Κόσμος