Η ιστορία μίας ένωσης [Μέρος Β]

Μέρος Β΄ Ο μύθος της Ευρώπης των λαών

του Ιουλιανού

Υστέρα από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τυπικός νικητής αναδείχτηκε η αντιφασιστική συμμαχία των Δυτικών καπιταλιστικών κρατών με την ΕΣΣΔ. Μα τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Ουσιαστικός νικητής ήταν δυο δυνάμεις που στάθηκαν ικανές να επηρεάσουν τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο: οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ. Άρα όσο αφορά τον καπιταλιστικό κόσμο τις πρωτοβουλίες στις διεθνής σχέσεις δεν μπορούσε να τις έχει άλλος. Μα ταυτόχρονα δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ανταγωνιστική φύση του καπιταλισμού, ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου που αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την ύπαρξη του συστήματος. Έτσι τις εξελίξεις που οδήγησαν στην ένωση της Ευρώπης πρέπει να τις δούμε μέσα και από αυτόν τον ανταγωνισμό.

Στην περίοδο αυτή όμως- τέλος Β Παγκόσμιου Πολέμου- υφάνθηκε και επικράτησε και μια ιδιόμορφη κατάσταση. Η αντιπαράθεση και ο ανταγωνισμός των δυο νικητών του πολέμου. Των λεγόμενων τότε υπερδυνάμεων ΗΠΑ-ΕΣΣΔ.
Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη λεπτομέρεια που πρέπει να έχουμε κατά νου, και που έπαιξε και εκείνη τον ρόλο της τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Το γεγονός ότι τα αποικιοκρατικά συστήματα των Ευρωπαϊκών κρατών άρχισαν να διαλύονται. Με αφετηρία την μέση ανατολή, Συρία Λίβανος 1945, την Ινδία και το Πακιστάν 1947 Βιρμανία Σρι Λάνκα ,Παλαιστίνη 1948. Για να ακολουθήσουν αργότερα και άλλες χώρες που απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Τουλάχιστον έτσι νόμιζαν.
Στην κατεστραμμένη Ευρώπη δεν είχε ακόμη τελειώσει ο πόλεμος και ένας νέος ιδιότυπος πόλεμος ξεκίνησε. Ο πόλεμος του «ελεύθερου» κόσμου εναντίον του κομμουνισμού. Ή αλλιώς ο «ψυχρός πόλεμος». Λογικό, από την μεριά των καπιταλιστών μια και τότε ήταν στην ημερήσια διάταξη το πρόβλημα της επιλογής. Κομμουνισμός ή Καπιταλισμός;
Το στίγμα άλλωστε της μεταπολεμικής κατάστασης το έδωσε από τον Μάρτιο του ’46 ο Τσόρτσιλ στο πανεπιστήμιο Westminster College όταν ανακοίνωνε τον χωρισμό του κόσμου σε δυο στρατόπεδα και γνωρίζοντας ότι η Μεγάλη Βρετανία έχασε την πρωτοκαθεδρία στον έλεγχο του κόσμου και επιζητώντας την συν-διαχείριση του κόσμου-μια Pax Angloamericana- με τις ΗΠΑ, είπε πως στην παγκοσμιοποιημένη κοινότητα «τα έθνη εκείνα που ομιλούν την αγγλική ως έθνη μοναδικά παγκοσμίως αυτεξούσια, υποχρεωτικά θα είναι και οι κυρίαρχοι πάνω σε άλλα έθνη του κόσμου». Λογικό,μια και ο Γερμανικός ρατσιστικός φασισμός είχε ηττηθεί.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Άβερελ Χάριμαν, συνιδρυτής της τράπεζας του Αυγούστου Τίζεν στο Βερολίνο και Γιουνιον Μπάνκινγκ Κόμπανι (UBC) στην Νέα Υόρκη υπό την διεύθυνση του Πρέσκοτ Μπους (ο παππούς) από όπου χρηματοδοτούσε τον Χίτλερ, σημαίνων στέλεχος της Γουόλ Στριτ και διπλωμάτης, δήλωνε πως οι ΗΠΑ «πρέπει να σώσουν την Ευρώπη και τον κόσμο από την πείνα διαφορετικά θα γίνουν κομμουνιστικές.»
Άλλωστε, η παρουσία των νικητών κομμουνιστών στην μισή Ευρώπη,σε συνδυασμό με τα οξυμμένα μεταπολεμικά οικονομικά προβλήματα των λαών δυνάμωναν τις επαναστατικές τάσεις στην καρδιά της Δύσης.
Η προοπτική αυτή έκανε τις ΗΠΑ, πέρα από το να δημιουργήσει μια αντικομουνιστική υστερία, να σπείρει τέτοιον τρόμο, που ο κόσμος περίμενε μέρα την μέρα ένα νέο πόλεμο. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πολεμικές δαπάνες το 1948 των ΗΠΑ ήταν 12 φορές πιο υψηλές από εκείνες του 1938-39! Αποτέλεσμα, στην Δύση οι κομμουνιστές εξαφανιστήκαν από τις κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχαν και μάλιστα έγιναν σε μόνιμη βάση απόβλητα της πολιτικής.
Ο «ψυχρός πόλεμος» ωστόσο πέτυχε και να ανάψει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ η οποία εγκατέλειπε τα τελευταία υπολείμματα προλεταριακής ιδεολογίας και βαθμιαία εγκατέλειπε και το διεθνές επαναστατικό κίνημα. Μετατράπηκε σε ομόλογο εταίρο και ανταγωνιστή.

Η Δημιουργία της Ένωσης

Μέσα σε αυτό το κλίμα και σε αυτές τις συνθήκες αναπτύχθηκαν οι διαδικασίες για την δημιουργία της ΕΟΚ.
Και ήταν διαδικασίες που είχαν την έγκριση των ΗΠΑ μια και ήταν πλήρη εναρμονισμένες με τις απαιτήσεις της Pax Americana.
Ιστορική καθοριστική στιγμή για την δημιουργία της ΕΟΚ ήταν το σχέδιο Μάρσαλ το οποίο παρουσίαζε μια κοινωνικοποιημένη έννοια της διεθνούς επένδυσης.
Το Σχέδιο Μάρσαλ, που ονομάστηκε σχέδιο για την “ανασυγκρότηση της Ευρώπης”, έδωσε την ώθηση για τη δημιουργία της ΕΕ από το 1948 κιόλας. Από τη μια μεριά, οι ΗΠΑ ήθελαν μια ενωμένη καπιταλιστική Ευρώπη για να παρεμβαίνει και να παρεμποδίζει την διείσδυση του κομμουνισμού. Από την άλλη μεριά, οι κυρίαρχοι κύκλοι, οι μεγάλες πολυεθνικές δηλαδή ,των ΗΠΑ γνώριζαν πολύ καλά ότι η ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ένωσης θα γινόταν προοπτικά ένας ανταγωνιστικός παράγοντας στα συμφέροντά τους. Αυτό που επικράτησε τότε ήταν το στρατηγικό μεσοπρόθεσμο συμφέρον, που ήταν η ενδυνάμωση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, η δημιουργία μιας σιδερένιας γροθιάς απέναντι στο «σιδηρούν παραπέτασμα».
Προώθησε την κοινωνική ρύθμιση στην παραγωγή και στην κατανομή. Ενισχύθηκε η τάση των κρατικοποιήσεων σε σειρά μέσων παραγωγής και υπηρεσιών. Ήταν μια αλλαγή στην δομή του καπιταλισμού τονώνοντας τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό .
Ταυτόχρονα συστηματοποιήθηκε η αξιοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς από τις πολυεθνικές εταιρίες των ΗΠΑ αποκτώντας πέρα από αγορές και μια «ευρωπαϊκή ταυτότητα.»
Για την εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ δημιουργήθηκαν δυο κεντρικά όργανα αποφάσεων: Το αμερικάνικο Economic Cooperation Administration, με έδρα την Ουάσιγκτον, και το Organisation of European Economic Cooperation με έδρα το Παρίσι. Είναι φανερό ότι οι ΗΠΑ αποδομούσαν σιγά σιγά την «αυτοκρατορία» της Αγγλίας.
Άμεσος μετά την δημιουργία των παραπάνω κέντρων, θεμελιώνεται η πολιτική Ένωση Δυτικής Ευρώπης (1948) και η στρατιωτική οργάνωση ΝΑΤΟ. Και τέλος χάρη στις ΗΠΑ κάνει την εμφάνιση της ένα νέο κράτος. Ήταν η Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γερμανίας.Το νέο αυτό κράτος είχε ανάγκη όμως και από διεθνές κύρος. Μην ξεχνάμε ότι η Γερμανία ήταν ο υπαίτιος του πολέμου και ο δημιουργός μια βάρβαρης ιδεολογίας που είχε αιματοκυλήσει τον κόσμο. Καινούργια εμπόδια για τα σχέδια της Αγγλίας.

Το σχέδιο Σουμάν

Στις 9 Μαιου 1950 ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ρομπέρ Σουμάν, προτείνει να τεθούν κάτω από κοινό έλεγχο και διοίκηση οι βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα της Γερμανίας και της Γαλλίας. Στην πρόταση Σουμάν δίνουν θετική απάντηση, όχι μόνο η Γερμανία, αλλά και τα κράτη Βέλγιο, Ολλανδία Λουξεμβούργο και η Ιταλία. Η Βρετανία για άλλη μια φορά αρνείται . Έτσι, γεννιέται η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Ο πρόδρομος της ΕΟΚ η ΕΚΑΧ.
Την οριστική της μορφή η ΕΚΑΧ θα την πάρει στην Ρώμη στις 25-3-1957 όπου υπογράφτηκαν οι συνθήκες σύμπηξης των έξι κρατών που μετείχαν σε μια οικονομική κοινότητα., την ΕΟΚ. Η Αγγλία αντέδρασε. Τόσο εναντίων των ΗΠΑ όσο και εναντίων της ΕΟΚ του γαλλογερμανικού άξονα.
Το 1960 μετά από συνομιλίες ,διαπραγματεύσεις και υπόγειες αποφάσεις ίδρυσε μια δικιά της Ένωση. Ήταν η European Free Trade Association (ΕFΤΑ) όπου σε αυτήν την Ένωση προσχώρισαν η Δανία,η Αυστρία, η Ελβετία, η Πορτογαλία και η Φιλανδία.
Οξύτατες διαμάχες ξεσπούν ανάμεσα στον δυτικό «ελεύθερο» κόσμο και ο συνδετικός κρίκος του αντικομουνισμού που τον ένωνε ραγίζει.
Οι διαμάχες αυτές των ΗΠΑ και της Βρετανίας από τη μια μεριά και του λεγόμενου γαλλο-γερμανικού άξονα από την άλλη, έφερε στην επιφάνεια τη διάσπαση λόγω διαφορετικών συμφερόντων που ήδη προϋπήρχε. Οι αντιθέσεις στα πλαίσια της ΕΟΚ και ΕFTA μεταξύ των ευρωπαϊκών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων δηλαδή και των ΗΠΑ δε σταμάτησαν να υπάρχουν ακόμα και μετά την προσχώρηση της ΕFTA στην ΕΟΚ. Κάποιες επαφές «αμιλόμενης συνύπαρξης» ή «φιλίας και συνεργασίας» μπορεί να δημιουργούνται μεταξύ τους για να το πιστέψουν οι λαοί, οι επαφές όμως διαρρηγνύονται στο βαθμό που η αντιπαλότητα τους για το ξαναμοίρασμα ή το κυνηγητό των «αγορών» αποκτά νέες διαστάσεις.
Έχει πλέον αποδειχτεί κατά τη διάρκεια της ιστορικής πορείας της ΕΕ, και ενώ η διαδικασία της ενοποίησης εξελίσσεται, τα βασικά και αναπόσπαστα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του καπιταλισμού: η ανισόμετρη διεύρυνση του ανοίγματος μεταξύ των εθνικών οικονομιών, η συσσώρευση του κεφαλαίου που προκαλεί τις «κρίσεις» και οι αναπόφευκτες εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου αποκαλύπτονται όλο και πιο ξεκάθαρα.
Η «ΕΕ των λαών» λοιπόν δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα προϊόν περίπλοκων συμμαχιών, διεθνών στρατιωτικών, οικονομικών, πολιτικών, και κοινωνικών συσχετισμών που εξελίσσονται , συνεχώς μεταβάλλεται και διαδραματίζεται μέσα σε έναν νέο-αποικιακό παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα.
Στην πραγματικότητα αυτό που γίνεται κατανοητό είναι ότι η ΕΕ είναι μια κεφαλαιοκρατική συμμαχία, άρα δε μπορεί παρά να κλείνει μέσα της πολλές αντίθετες τάσεις και πολλούς εν δύναμη συνδυασμούς ανάμεσα στις δυνάμεις που την συγκροτούν, αναλόγως την πολιτική ή οικονομική συγκυρία.
Η τάση για γερμανοποίηση της ΕΕ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διότι η απόφαση της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου να δημιουργήσουν μια “Ευρωπαϊκή Ενωση για την Ασφάλεια και την Αμυνα” μια άλλη ένωση στην ουσία μέσα στην ΕΕ, είναι μια πρόβα, “ανεξαρτησίας” αφενός από το στρατιωτικό σύστημα των ΗΠΑ(ΝΑΤΟ) και αφετέρου μια κίνηση όπου θα επιβάλει τον ηγετικό στρατιωτικό πολιτικό και οικονομικό ρόλο της. Το παλιό σύνθημα η «Γερμανία πάνω από όλα» αντικαταστάθηκε από την δεκαετία του 80 κιόλας από το σλόγκαν «Τώρα η ΕΟΚ Αύριο ο κόσμος» . Όταν δε ο στις 19 Απριλίου 2005 πάπας εξελέγη το πρώην μέλος του ναζιστικού κόμματος Γιόζεφ Ράτσινγκερ η Bild κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Είμαστε Πάπας» στην Γερμανία αυτό θύμισε παλιούς «θριάμβους» του έθνους και έγινε σύνθημα της χρονιάς. Η Γερμανία έτσι κι αλλιώς είναι η χώρα που επιβάλλει στην ΕΕ το παράλογο μοντέλο της οικονομικής πολιτικής της.

Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει;

Η ΕΕ έχει πράγματι βοηθήσει το κεφάλαιο να επεκταθεί και να αναπτυχθεί σε όλα τα κράτη – μέλη και τις υποψήφιες για ένταξη χώρες. Βοήθησε στην αύξηση των κερδών. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα το ελληνικό κεφάλαιο βρήκε ευνοϊκές συνθήκες για να εξαπλώσει τις δραστηριότητές του στα Βαλκάνια και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Το ευρωπαϊκό κεφάλαιο συνολικά αύξησε τη διαπραγματευτική του δύναμη μέσα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και απέκτησε ευκολότερη πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές. Εντούτοις δεν έχει εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη, έχοντας τη μία κρίση να ακολουθεί την άλλη, κάτι που φυσικά δεν αποτελεί έκπληξη, αφού ο καπιταλισμός βρίσκεται σε βαθιά, γενική κρίση.
Τι αποκόμισαν οι εργαζόμενοι από την ΕΕ; Περισσότερη ανεργία, αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων που οδηγεί σε απολύσεις. Αποκόμισαν, επίσης, τη μερική απασχόληση και την ελαστικότητα της εργασίας στη θέση του οκτάωρου και του πενθήμερου. Απώλεσαν κοινωνικά δικαιώματα , συνταξιοδότησης, υγειονομική περίθαλψη και πολλα αλλα. Με λίγα λόγια, ό,τι κέρδισε η εργατική τάξη μέσα από σκληρή πάλη κατά τα τελευταία 150 χρόνια δέχεται επίθεση. Ταυτόχρονα οι μικροί αγρότες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη, εξαιτίας της αγροτικής πολιτικής της ΕΕ, ενώ μικρές επιχειρήσεις εξαφανίζονται, όντας ανίκανες να αντέξουν τον ανταγωνισμό των πολυεθνικών και την πίεση από την «ελεύθερη διακίνηση των αγαθών», πράγματα που μονάχα το πρόβλημα της ανεργίας αυξάνουν.
Σαν να μην ήταν αρκετά όλα αυτά, όλος ο λαός υποφέρει από τις συνέπειες της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων επιχειρήσεων, καθώς και την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, της υγείας, του πολιτισμού, ολόκληρου του κοινωνικού τομέα.
Εν κατακλείδι η ευρωπαϊκή οικοδόμηση, είναι το προϊόν μιας λειτουργικής διαδικασίας, η οποία εκφράστηκε με ένα πολιτικό σύστημα που αφήνει ελάχιστο χώρο στη δημοκρατική συζήτηση. Η πεποίθηση ότι δρα για το καλό των λαών δεν συνοδεύεται από τη σύνδεσή τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων .Όλα συμβαίνουν λες και οι πολίτες βλέπουν να περνά το τεθωρακισμένο τρένο των ευρωπαϊκών ελίτ χωρίς να προσκληθούν να ανέβουν και αυτοί, και χωρίς καν να έχουν την επιθυμία να το κάνουν.
Ωστόσο η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης είναι πόθος και ιδανικό.
Όμως ένα ιδανικό μπορεί κάλλιστα να εξυπηρετήσει συμφέροντα αντίθετα από εκείνα που το γεννήσαν. Δεν υπάρχει κανένα φαινόμενο που να μην μπορεί κάτω από ορισμένες συνθήκες να μετατραπεί στην αντίθεση του, έλεγε ο Λένιν. Και αυτό ακριβώς έγινε και με την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης.
Μπορεί αυτή η ΕΕ να μετασχηματιστεί ώστε να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λαών;
Όχι, εάν στη θέση της καπιταλιστικής ενοποίησης δεν προτείνουμε και επιβάλουμε μια σοσιαλιστική ενοποίηση, μια σοσιαλιστική ενοποίηση που προϋποθέτει την πάλη για το σοσιαλισμό και την ανατροπή του καπιταλισμού. Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση δεν είναι μονόδρομος, γιατί ο καπιταλισμός δεν είναι μονόδρομος. Δεν μπορεί να επιζήσει επ’ αόριστον. Η Ευρώπη θα είναι ενωμένη είτε με έναν καπιταλιστικό τρόπο είτε με έναν σοσιαλιστικό τρόπο. Δεν υπάρχει άλλος τρίτος τρόπος!

Πηγές και για τα δυο κείμενα

• Η Ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και ο Άλλος δρόμος, Νίκος Ψυρούκης
• Ταξικοί αγώνες στην εποχή του καπιταλισμού. Νίκος Ψυρούκης
• Οι πόλεμοι της μνήμης. Χάγκεν Φλάισερ
• Ευρωπαίοι, και εκτός τόπου, και εκτός τάξεων. Οι « σκαντζόχοιροι » των Βρυξελλών, Le Monde diplomatique
• Ο πραγματικός χαρακτήρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, Κώστας Αλυσσανδράκης (Ριζοσπάστης)
• Ο αντιδραστικός χαρακτήρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, Βασίλης Οψιμος (μέλος του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών)

το βρήκαμε εδώ: ΠαραλληλοΓράφος