Κοιτάσματα χρυσού και χαλκού αξίας έως 11 δισ.ευρώ σε Βάθη και Ποντοκερασιά. Διεθνής διαγωνισμός σε λίγες μέρες, αρνητικές οι πρώτες αντιδράσεις των κατοίκων, διάσταση απόψεων δήμου Κιλκίς και περιφέρειας. Τι λένε οι επιστήμονες.
του Γιώργου Χατζηλίδη
Μετά τη Χαλκιδική και τη Θράκη, η περιοχή του Κιλκίς φαίνεται να προβάλλει ως το επόμενο πεδίο εντάσεων με σημείο αντιπαράθεσης την αξιοποίηση-εκμετάλλευση ή μη του ορυκτού πλούτου, κατά κύριο λόγο του χρυσού.
Αυτό προδιαγράφουν οι πρώτες αντιδράσεις στη Βάθη Κιλκίς, μίας κοινότητας 600 ατόμων, μετά την αναγγελία του υφυπουργού ΠΕΚΑ, Γ.Μανιάτη για προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού, στο πρώτο 15ημερο του τρέχοντος μήνα, με αντικείμενο την εκμετάλλευση του κοιτάσματος χαλκού και χρυσού της περιοχής.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο υφυπουργός, η αξία του κοιτάσματος εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 1,5 έως 7 δισ. ευρώ, ενώ σε άλλα 4 δισ. ευρώ υπολογίζεται η αξία γειτονικού κοιτάσματος στην περιοχή της Ποντοκερασιάς, όπου βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες του ΙΓΜΕ.
Όπως όμως υποστηρίζει μιλώντας στη Voria.gr ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βάθης, η πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας είναι προβληματισμένη, αναστατωμένη και τάσσεται εναντίον των σχεδίων για εξόρυξη των κοιτασμάτων, διαβλέποντας μάλιστα μεθόδευση στις κινήσεις του υπουργείου. «Η δημόσια διαβούλευση που προηγήθηκε δεν μας καλύπτει, δεν είμαστε ειδικοί επιστήμονες για να μπορέσουμε να την κρίνουμε. Είναι ύποπτο να αναγγέλλεται η προκήρυξη διαγωνισμού χωρίς να έχει γίνει σ' εμάς η παραμικρή ουσιαστική ενημέρωση», αναφέρει και προσθέτει:
«Όσα ακούσαμε από αρμόδιους επιστήμονες για τις επιπτώσεις της εξόρυξης, μας κάνουν όχι απλώς επιφυλακτικούς αλλά κάθετα αρνητικούς σε τέτοια σχέδια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε την άλλη άποψη, τους καλούμε να έρθουν να μας εξηγήσουν. Αλλά σε κάθε περίπτωση το μήνυμα που στέλνουμε είναι ένα και ξεκάθαρο: Χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κατοίκων της Βάθης δεν πρόκειται να προχωρήσει το παραμικρό σχέδιο».
Διάσταση απόψεων περιφέρειας-Δήμου
Πριν καλά-καλά προκηρυχθεί ο διαγωνισμός, το ζήτημα έχει προλάβει να διχάσει τους τοπικούς άρχοντες στο Κιλκίς. «Θα μάς βρουν απέναντί τους, δεν θα επιτρέψουμε την υλοποίηση σχεδίων που θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά στο περιβάλλον. Πρέπει να καταλάβουν ότι τίποτα δεν πρόκειται να γίνει ερήμην της τοπικής κοινωνίας», προειδοποιεί ο αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς, Χρήστος Γκουντενούδης.
Σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος ο δήμαρχος Κιλκίς Ευάγγελος Μπαλάσκας συμφωνεί με την προοπτική αξιοποίησης των κοιτασμάτων, με προϋπόθεση βέβαια την αυστηρή τήρηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών. «Όπως συμβαίνει σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου, έτσι και η δική μας πρέπει να κάνει το επόμενο βήμα και να καρπωθεί τα οφέλη του αναξιοποίητου μέχρι σήμερα ορυκτού πλούτου της. Όσοι φωνασκούν εξ ορισμού το κάνουν για λαϊκισμό και σπέκουλα. Προσωπικά, δεν αποδέχομαι ούτε τα περί αντιδράσεων των κατοίκων, οι οποίοι θα ενημερωθούν σωστά και, σας διαβεβαιώνω, ότι, αν διασφαλιστούν οι αυστηροί περιβαλλοντικοί κανόνες, όλα θα εξελιχθούν ομαλά», εξηγεί.
Διχάζονται και οι επιστήμονες
Αντικρουόμενες απόψεις για τις προοπτικές μεταλλευτικές δραστηριότητας επικρατούν και εντός της επιστημονικής κοινότητας. Ο καθηγητής Κλεόπας Μιχαηλίδης Διευθυντής του Εργαστηρίου Κοιτασματολογίας, της Γεωλογικής Σχολής ΑΠΘ, ξεκαθαρίζει ότι αν η χώρα συνεχίσει τις εμμονές της και δεν προχωρήσει στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της, στο όνομα μίας ελάχιστης πιθανότητας ατυχήματος, θα χάσει ίσως την τελευταία ευκαιρία για επανεκκίνηση της οικονομίας.
«Δεν υπάρχει παρέμβαση του ανθρώπου που να μην έχει κάποιες μίνιμουμ επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αυτό όμως που συμβαίνει στη χώρα μας είναι τεράστια υπερβολή. Είναι σαν να λέμε ότι δεν θα έπρεπε να εκμεταλλευτούμε τον λιγνίτη και να παράξουμε ρεύμα. Πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε: Θα επιλέξουμε την ανάπτυξη ή την οπισθοδρόμηση; Πολύ περισσότερο με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη χώρα μας, οι ξένες επενδύσεις είναι ο μόνος δρόμος για να μην επιστρέψουμε στη δραχμή, στη δεκαετία του '50, και να σταματήσουμε το ρεύμα της φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό», τονίζει ο καθηγητής, για να συνεχίσει:
«Γιατί να μπορούν να αξιοποιούν υπεύθυνα τον ορυκτό πλούτο τους στο εξωτερικό και να μην μπορούμε εμείς; Πρέπει να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας, να τηρήσουμε με στρατιωτική πειθαρχία τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες που θέτει η ΕΕ, να ζητήσουμε από τις εταιρείες γενναιόδωρα προγράμματα αποκαταστάσεων και να κάνουμε το άλμα προς τα εμπρός. Ακούμε συνέχεια ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα θα είναι ανάχωμα σε εναλλακτικές μορφές τουριστικές ανάπτυξης, αλλά αυτές τις τελευταίες ποτέ δεν τις βλέπουμε να πραγματοποιούνται», αναφέρει.
Σε ό,τι αφορά τα κοιτάσματα στο Κιλκίς, ο κ.Μιχαηλίδης εκτιμά ότι, όπως και στα μεταλλεία της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική, θα μπορούσε να εφαρμοστεί, αν χρειαστεί, η μέθοδος της «ακαριαίας τήξης» (Flash Smelting) για την ανάκτηση χρυσού, που δεν θα χρησιμοποιεί κυανιούχες ενώσεις, με την παράλληλη διασφάλιση, μεταξύ άλλων, αυστηρών προδιαγραφών στεγάνωσης και αδρανοποίησης.
Ο ίδιος εκτιμά ότι μόνο στο ερευνητικό στάδιο, που θα διαρκέσει περί τα δύο χρόνια, θα δημιουργηθούν τουλάχιστον 300 νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες θα είναι πολλαπλάσιες αν η έρευνα υποδείξει τη σκοπιμότητα ανάπτυξης μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Στον αντίποδα, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ, Σαράντης Δημητριάδης, σε ό,τι αφορά τον επικείμενο διαγωνισμό, υποστηρίζει ότι είναι επιστημονικά αντιδεοντολογικό και παράλογο να μη γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των σταδίων έρευνας και εκμετάλλευσης(όπως προδιαγράφει το σχέδιο διακήρυξης του διαγωνισμού που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, το οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει πρόχειρο και εσπευσμένο).
«Δεn θα μπορούσε να κατηγορηθεί κάποιος ως ιδιαίτερα κακόπιστος αν υποστήριζε πως η κρατική οικονομική δυσπραγία οδηγεί στην εσπευσμένη παραχώρηση δικαιωμάτων του δημοσίου έναντι της γρήγορης είσπραξης των όποιων μισθωμάτων προκύψουν. Μήπως αυτό εντάσσεται στο ευρύτατα συζητούμενο πλαίσιο ενός όσο-όσο ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας;», διερωτάται.
Εμφανίζεται δε πεπεισμένος ότι η μέθοδος Flash Smelting δεν μπορεί να εφαρμοστεί για την ανάκτηση χρυσού σε κοιτάσματα με υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού, καθώς, όπως λέει, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ, σε πραγματικές συνθήκες, σε κοιτάσματα με τέτοια σύσταση.
«Αυτό σημαίνει ότι τελικά θα χρησιμοποιηθεί κυάνιο, με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον», λέει και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για σειρά ανεπανόρθωτων περιβαλλοντικών επιπτώσεων(μόλυνση υπόγειων υδροφορέων, αέρια ρύπανση, τοξικά απόβλητα της εξορυκτικής και ιδιαίτερα της μεταλλουργικής δραστηριότητας κα).
«Πέρα από τη διαφορά σε επίπεδο κουλτούρας, υπευθυνότητας, ελεγκτικών μηχανισμών και νομικού πολιτισμού, στο εξωτερικό(Αλάσκα, Καναδάς, Αυστραλία) οι εξορύξεις γίνονται σε αχανείς εκτάσεις, πολύ μακριά από κατοικημένες περιοχές. Στην περιοχή του Κιλκίς όμως υπάρχουν πάρα πολλά χωριά κοντά στα κοιτάσματα, ενώ στη Βάθη αυτά φθάνουν πάνω από τα…κεραμίδια των κατοίκων», σημειώνει.
Ο ίδιος προβλέπει ότι ο αριθμός των θέσεων εργασίας δεν πρόκειται να είναι σημαντικός σε οποιαδήποτε προσφορά από τους δυνάμει επενδυτές, ούτε η διάρκεια απασχόλησης μακρά, «δεδομένων των μικρών γενικά διαστάσεων των εμφανίσεων με νομισματολογικό ενδιαφέρον στις αναφερόμενες περιοχές, πράγμα που παραπέμπει σε εύκολη και γρήγορη εξάντληση των αποθεμάτων».
Επισημαίνει δε ότι στο νομό Κιλκίς δεν υπάρχει εξορυκτική και μεταλλευτική παράδοση και εμπειρία και ως εκ τούτου ο όποιος μελλοντικός επενδυτής δεν θα έχει σημαντικό λόγο για να προτιμήσει την πρόσληψη εντόπιου ανθρώπινου δυναμικού.
«Υπάρχει χρυσός στο δήμο Κιλκίς , αλλά άλλου είδους από αυτόν που κυνηγούν οι μεταλλευτές. Ο πραγματικός χρυσός είναι η απαράμιλλη ομορφιά του φυσικού τοπίου και οι μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης ήπιων μορφών τουρισμού, που αναβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον», καταλήγει.
Μετά τη Χαλκιδική και τη Θράκη, η περιοχή του Κιλκίς φαίνεται να προβάλλει ως το επόμενο πεδίο εντάσεων με σημείο αντιπαράθεσης την αξιοποίηση-εκμετάλλευση ή μη του ορυκτού πλούτου, κατά κύριο λόγο του χρυσού.
Αυτό προδιαγράφουν οι πρώτες αντιδράσεις στη Βάθη Κιλκίς, μίας κοινότητας 600 ατόμων, μετά την αναγγελία του υφυπουργού ΠΕΚΑ, Γ.Μανιάτη για προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού, στο πρώτο 15ημερο του τρέχοντος μήνα, με αντικείμενο την εκμετάλλευση του κοιτάσματος χαλκού και χρυσού της περιοχής.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο υφυπουργός, η αξία του κοιτάσματος εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 1,5 έως 7 δισ. ευρώ, ενώ σε άλλα 4 δισ. ευρώ υπολογίζεται η αξία γειτονικού κοιτάσματος στην περιοχή της Ποντοκερασιάς, όπου βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες του ΙΓΜΕ.
Όπως όμως υποστηρίζει μιλώντας στη Voria.gr ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βάθης, η πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας είναι προβληματισμένη, αναστατωμένη και τάσσεται εναντίον των σχεδίων για εξόρυξη των κοιτασμάτων, διαβλέποντας μάλιστα μεθόδευση στις κινήσεις του υπουργείου. «Η δημόσια διαβούλευση που προηγήθηκε δεν μας καλύπτει, δεν είμαστε ειδικοί επιστήμονες για να μπορέσουμε να την κρίνουμε. Είναι ύποπτο να αναγγέλλεται η προκήρυξη διαγωνισμού χωρίς να έχει γίνει σ' εμάς η παραμικρή ουσιαστική ενημέρωση», αναφέρει και προσθέτει:
«Όσα ακούσαμε από αρμόδιους επιστήμονες για τις επιπτώσεις της εξόρυξης, μας κάνουν όχι απλώς επιφυλακτικούς αλλά κάθετα αρνητικούς σε τέτοια σχέδια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε την άλλη άποψη, τους καλούμε να έρθουν να μας εξηγήσουν. Αλλά σε κάθε περίπτωση το μήνυμα που στέλνουμε είναι ένα και ξεκάθαρο: Χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κατοίκων της Βάθης δεν πρόκειται να προχωρήσει το παραμικρό σχέδιο».
Διάσταση απόψεων περιφέρειας-Δήμου
Πριν καλά-καλά προκηρυχθεί ο διαγωνισμός, το ζήτημα έχει προλάβει να διχάσει τους τοπικούς άρχοντες στο Κιλκίς. «Θα μάς βρουν απέναντί τους, δεν θα επιτρέψουμε την υλοποίηση σχεδίων που θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά στο περιβάλλον. Πρέπει να καταλάβουν ότι τίποτα δεν πρόκειται να γίνει ερήμην της τοπικής κοινωνίας», προειδοποιεί ο αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς, Χρήστος Γκουντενούδης.
Σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος ο δήμαρχος Κιλκίς Ευάγγελος Μπαλάσκας συμφωνεί με την προοπτική αξιοποίησης των κοιτασμάτων, με προϋπόθεση βέβαια την αυστηρή τήρηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών. «Όπως συμβαίνει σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου, έτσι και η δική μας πρέπει να κάνει το επόμενο βήμα και να καρπωθεί τα οφέλη του αναξιοποίητου μέχρι σήμερα ορυκτού πλούτου της. Όσοι φωνασκούν εξ ορισμού το κάνουν για λαϊκισμό και σπέκουλα. Προσωπικά, δεν αποδέχομαι ούτε τα περί αντιδράσεων των κατοίκων, οι οποίοι θα ενημερωθούν σωστά και, σας διαβεβαιώνω, ότι, αν διασφαλιστούν οι αυστηροί περιβαλλοντικοί κανόνες, όλα θα εξελιχθούν ομαλά», εξηγεί.
Διχάζονται και οι επιστήμονες
Αντικρουόμενες απόψεις για τις προοπτικές μεταλλευτικές δραστηριότητας επικρατούν και εντός της επιστημονικής κοινότητας. Ο καθηγητής Κλεόπας Μιχαηλίδης Διευθυντής του Εργαστηρίου Κοιτασματολογίας, της Γεωλογικής Σχολής ΑΠΘ, ξεκαθαρίζει ότι αν η χώρα συνεχίσει τις εμμονές της και δεν προχωρήσει στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της, στο όνομα μίας ελάχιστης πιθανότητας ατυχήματος, θα χάσει ίσως την τελευταία ευκαιρία για επανεκκίνηση της οικονομίας.
«Δεν υπάρχει παρέμβαση του ανθρώπου που να μην έχει κάποιες μίνιμουμ επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αυτό όμως που συμβαίνει στη χώρα μας είναι τεράστια υπερβολή. Είναι σαν να λέμε ότι δεν θα έπρεπε να εκμεταλλευτούμε τον λιγνίτη και να παράξουμε ρεύμα. Πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε: Θα επιλέξουμε την ανάπτυξη ή την οπισθοδρόμηση; Πολύ περισσότερο με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη χώρα μας, οι ξένες επενδύσεις είναι ο μόνος δρόμος για να μην επιστρέψουμε στη δραχμή, στη δεκαετία του '50, και να σταματήσουμε το ρεύμα της φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό», τονίζει ο καθηγητής, για να συνεχίσει:
«Γιατί να μπορούν να αξιοποιούν υπεύθυνα τον ορυκτό πλούτο τους στο εξωτερικό και να μην μπορούμε εμείς; Πρέπει να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας, να τηρήσουμε με στρατιωτική πειθαρχία τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες που θέτει η ΕΕ, να ζητήσουμε από τις εταιρείες γενναιόδωρα προγράμματα αποκαταστάσεων και να κάνουμε το άλμα προς τα εμπρός. Ακούμε συνέχεια ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα θα είναι ανάχωμα σε εναλλακτικές μορφές τουριστικές ανάπτυξης, αλλά αυτές τις τελευταίες ποτέ δεν τις βλέπουμε να πραγματοποιούνται», αναφέρει.
Σε ό,τι αφορά τα κοιτάσματα στο Κιλκίς, ο κ.Μιχαηλίδης εκτιμά ότι, όπως και στα μεταλλεία της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική, θα μπορούσε να εφαρμοστεί, αν χρειαστεί, η μέθοδος της «ακαριαίας τήξης» (Flash Smelting) για την ανάκτηση χρυσού, που δεν θα χρησιμοποιεί κυανιούχες ενώσεις, με την παράλληλη διασφάλιση, μεταξύ άλλων, αυστηρών προδιαγραφών στεγάνωσης και αδρανοποίησης.
Ο ίδιος εκτιμά ότι μόνο στο ερευνητικό στάδιο, που θα διαρκέσει περί τα δύο χρόνια, θα δημιουργηθούν τουλάχιστον 300 νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες θα είναι πολλαπλάσιες αν η έρευνα υποδείξει τη σκοπιμότητα ανάπτυξης μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Στον αντίποδα, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ, Σαράντης Δημητριάδης, σε ό,τι αφορά τον επικείμενο διαγωνισμό, υποστηρίζει ότι είναι επιστημονικά αντιδεοντολογικό και παράλογο να μη γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των σταδίων έρευνας και εκμετάλλευσης(όπως προδιαγράφει το σχέδιο διακήρυξης του διαγωνισμού που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, το οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει πρόχειρο και εσπευσμένο).
«Δεn θα μπορούσε να κατηγορηθεί κάποιος ως ιδιαίτερα κακόπιστος αν υποστήριζε πως η κρατική οικονομική δυσπραγία οδηγεί στην εσπευσμένη παραχώρηση δικαιωμάτων του δημοσίου έναντι της γρήγορης είσπραξης των όποιων μισθωμάτων προκύψουν. Μήπως αυτό εντάσσεται στο ευρύτατα συζητούμενο πλαίσιο ενός όσο-όσο ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας;», διερωτάται.
Εμφανίζεται δε πεπεισμένος ότι η μέθοδος Flash Smelting δεν μπορεί να εφαρμοστεί για την ανάκτηση χρυσού σε κοιτάσματα με υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού, καθώς, όπως λέει, δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ, σε πραγματικές συνθήκες, σε κοιτάσματα με τέτοια σύσταση.
«Αυτό σημαίνει ότι τελικά θα χρησιμοποιηθεί κυάνιο, με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον», λέει και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για σειρά ανεπανόρθωτων περιβαλλοντικών επιπτώσεων(μόλυνση υπόγειων υδροφορέων, αέρια ρύπανση, τοξικά απόβλητα της εξορυκτικής και ιδιαίτερα της μεταλλουργικής δραστηριότητας κα).
«Πέρα από τη διαφορά σε επίπεδο κουλτούρας, υπευθυνότητας, ελεγκτικών μηχανισμών και νομικού πολιτισμού, στο εξωτερικό(Αλάσκα, Καναδάς, Αυστραλία) οι εξορύξεις γίνονται σε αχανείς εκτάσεις, πολύ μακριά από κατοικημένες περιοχές. Στην περιοχή του Κιλκίς όμως υπάρχουν πάρα πολλά χωριά κοντά στα κοιτάσματα, ενώ στη Βάθη αυτά φθάνουν πάνω από τα…κεραμίδια των κατοίκων», σημειώνει.
Ο ίδιος προβλέπει ότι ο αριθμός των θέσεων εργασίας δεν πρόκειται να είναι σημαντικός σε οποιαδήποτε προσφορά από τους δυνάμει επενδυτές, ούτε η διάρκεια απασχόλησης μακρά, «δεδομένων των μικρών γενικά διαστάσεων των εμφανίσεων με νομισματολογικό ενδιαφέρον στις αναφερόμενες περιοχές, πράγμα που παραπέμπει σε εύκολη και γρήγορη εξάντληση των αποθεμάτων».
Επισημαίνει δε ότι στο νομό Κιλκίς δεν υπάρχει εξορυκτική και μεταλλευτική παράδοση και εμπειρία και ως εκ τούτου ο όποιος μελλοντικός επενδυτής δεν θα έχει σημαντικό λόγο για να προτιμήσει την πρόσληψη εντόπιου ανθρώπινου δυναμικού.
«Υπάρχει χρυσός στο δήμο Κιλκίς , αλλά άλλου είδους από αυτόν που κυνηγούν οι μεταλλευτές. Ο πραγματικός χρυσός είναι η απαράμιλλη ομορφιά του φυσικού τοπίου και οι μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης ήπιων μορφών τουρισμού, που αναβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον», καταλήγει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου