Έκκληση της Vandana Shiva εν όψει της Διάσκεψης Ρίο+20: Επείγουσα ανάγκη η αλλαγή παραδείγματος

Τον Ιούνιο του 2012, κινήματα και ηγέτες θα συναντηθούν στο Ρίο για τη διάσκεψη Ρίο+20, δύο δεκαετίες μετά τη Σύνοδο Κορυφής για τη Γη που οργανώθηκε το 1992 για την αντιμετώπιση επειγουσών οικολογικών προκλήσεων, όπως η εξαφάνιση ειδών, η διάβρωση της βιοποικιλότητας και η κλιματική αλλαγή. Η Διάσκεψη για τη Γη μάς έδωσε δύο πολύ σημαντικούς διεθνείς περιβαλλοντικούς νόμους: τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιολογική Ποικιλότητα και τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Επίσης, μας έδωσε τις αρχές του Ρίο, συμπεριλαμβανομένων της Αρχής της Πρόληψης και της Αρχής ο Ρυπαίνων Πληρώνει.

Ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά από το 1992, και δυστυχώς, όχι προς το καλύτερο. Η οικολογική βιωσιμότητα έχει συστηματικά θυσιαστεί για ένα συγκεκριμένο μοντέλο οικονομίας, το οποίο είναι σε κρίση. Το 1995 δημιουργήθηκε μια τεκτονική μετατόπιση στις αξίες που καθοδηγούν τις αποφάσεις μας, και στο ποιος παίρνει τις αποφάσεις. Το Ρίο βασίστηκε στις αξίες της οικολογικής βιωσιμότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της οικονομικής ισότητας - μεταξύ των χωρών και στο εσωτερικό των χωρών. Είχε διαμορφωθεί από οικολογικά κινήματα, επιστήμονες και κυβερνήσεις. Η δημιουργία του ΠΟΕ, και το παράδειγμα του παγκόσμιου εταιρικού κανόνα, που αποκαλείται λανθασμένα "ελεύθερο εμπόριο" (ακριβέστερα περιγράφεται ως καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση) άλλαξε τις αξίες και τις δομές της διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων.

Η διατήρηση των πόρων της Γης και η ισότιμη κατανομή τους αντικαταστάθηκαν από την απληστία, την αρπαγή και την ιδιωτικοποίηση των πόρων. Βιώσιμες οικονομίες και κοινωνίες αντικαταστάθηκαν από μη-βιώσιμα συστήματα παραγωγής και μια αδυσώπητη κίνηση εξάπλωσης του ιού του καταναλωτισμού. Η λήψη αποφάσεων περιήλθε στα χέρια των παγκόσμιων εταιρειών, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Επομένως, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι στη διάσκεψη Ρίο+20 η οικολογική κρίση είναι βαθύτερη από ό,τι ήταν την εποχή της Διάσκεψης για τη Γη, και η βούληση και η ικανότητα των κυβερνήσεων είναι ασθενέστερες.

Καθώς οι εταιρείες έγραψαν τους κανόνες του ΠΟΕ και του παγκόσμιου ελεύθερου εμπορίου, έχουν επίσης υπονομεύσει τους περιβαλλοντικούς κανόνες οι οποίοι υποτίθεται ότι έπρεπε να ρυθμίζουν τις εμπορικές δραστηριότητές τους για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα. Έχουν αλλάξει τους περιβαλλοντικούς νόμους οι οποίοι υποτίθεται ότι έπρεπε να ρυθμίζουν το εμπόριο εντός της νομοθεσίας για την εμπορευματοποίηση των πόρων της γης και των οικολογικών λειτουργιών.

Κερδίζοντας από τη ρύπανση

Έχουν υπονομεύσει τη Συνθήκη για το Κλίμα και τη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα. Αντί να πληρώνουν οι ρυπαντές και να ελέγχονται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για να σταματήσει η ρύπανση, οι μεγαλύτεροι ρυπαντές της ατμόσφαιρας, οι οποίοι έχουν συμβάλει περισσότερο στην αλλαγή του κλίματος, τώρα καθορίζουν τους κανόνες για το πώς θα αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Η βιομηχανία της βιοτεχνολογίας, που έχει προκαλέσει γενετική ρύπανση απελευθερώνοντας γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς στο περιβάλλον, θεσπίζει τους κανόνες για τον τρόπο διαχείρισης της βιοποικιλότητας και της βιοασφάλειας. Η προσπάθεια να συσταθεί η BRAI, η Ρυθμιστική Αρχή Βιοτεχνολογίας της Ινδίας, είναι ένα παράδειγμα.

Ο αρχικός στόχος της Συνθήκης για το Κλίμα ήταν να θέσει σε εφαρμογή νομικά δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών ρύπων για τους ιστορικούς ρυπαντές, οι οποίοι κατά την περίοδο προ της παγκοσμιοποίησης ήταν συγκεντρωμένοι στον πλούσιο βιομηχανικό Βορρά. Η συνθήκη καταστράφηκε κατά τη σύνοδο κορυφής για το κλίμα στην Κοπεγχάγη, από την προσπάθεια να αντικατασταθεί από μια μη δεσμευτική Συμφωνία της Κοπεγχάγης. Το Πρωτόκολλο του Κιότο εισήγαγε την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων, πράγμα το οποίο σήμαινε ότι ο ρυπαίνων πληρωνόταν, δεν τιμωρούνταν. Οι μεγάλοι βιομηχανικοί ρυπαντές άρχισαν να πληρώνονται, επιτρέποντάς τους να έχουν ιδιωτικά δικαιώματα στα ατμοσφαιρικά κοινά μας. Στη συνέχεια, πληρώνονταν κερδίζοντας από την εμπορία των ρύπων.

Τα κέρδη αυξήθηκαν και οι εκπομπές ρύπων αυξήθηκαν. Το κλιματικό χάος είναι χειρότερο σήμερα από ό,τι ήταν το 1992. Και οι ρυπαντές αναζητούν νέους τρόπους για να βγάλουν λεφτά και να αρπάξουν τους πόρους. Τώρα θέλουν να εμπορευματοποιήσουν τις οικολογικές λειτουργίες και τις υπηρεσίες που παρέχει η φύση. Αυτή θα είναι η μεγάλη συζήτηση για το κλίμα στη διάσκεψη Ρίο +20.

Ο αρχικός στόχος της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα ήταν η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η βιώσιμη και ισότιμη χρήση της. Ο στόχος αυτός έχει ανατραπεί και αντικαθίσταται ολοένα και περισσότερο από τους στόχους του εμπορίου των γενετικών πόρων, των κερδών και των ιδιωτικοποιήσεων. Το Πρωτόκολλο Ναγκόγια για την Πρόσβαση και την Κοινή Χρήση περιορίζει την πρόσβαση μόνο σε παγκόσμιους παίκτες, αγνοώντας την πρόσβαση των τοπικών κοινοτήτων. Αντιμετωπίζουν ως χρησιμοποίηση μόνο τη χρήση για έρευνα και εμπόριο - αγνοώντας τις ανάγκες επιβίωσης των τοπικών κοινωνιών. Είναι στην πραγματικότητα νομιμοποίηση της Βιοπειρατίας, διότι επιτρέπει τη μεταφορά του γενετικού πλούτου από τις τοπικές κοινότητες σε παγκόσμιες εταιρείες, υπονομεύει τις οικονομίες της βιοποικιλότητας και τους πολιτισμούς που έχουν διαφυλάξει τη βιοποικιλότητα, και είναι απαραίτητοι για τη διατήρησή της στο μέλλον.

«Ξέρουμε ότι μπορούμε να τον αλλάξουμε»

Τόσο με τη Συνθήκη για το Κλίμα όσο και με τη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα, το εμπόριο αντικαθιστά την προστασία και τα κοινά. Τα Δικαιώματα των Επιχειρήσεων αντικαθιστούν τα Δικαιώματα της Φύσης και των Ανθρώπων.

Και αυτή η αλλαγή στις αξίες, από την προστασία και την κοινή χρήση στην εκμετάλλευση και την ιδιωτικοποίηση, δικαιολογείται στο όνομα της οικονομικής προόδου και της οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, το οικονομικό παράδειγμα για το οποίο η Γη και η κοινωνία λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν, είναι το ίδιο σε βαθιά κρίση. Δείτε τις αυτοκτονίες αγροτών, την πείνα και την κρίση υποσιτισμού στην Ινδία. Δείτε τις διαδηλώσεις στην Ελλάδα, την Ισπανία ή το κίνημα του Occupy του 99% στις ΗΠΑ.

Όπως λένε οι ισπανοί indignados:

«Δεν καταλαβαίνουμε γιατί πρέπει να πληρώσουμε το κόστος της κρίσης, ενώ οι αυτουργοί της συνεχίζουν να εμφανίζουν κέρδη ρεκόρ. Είμαστε άρρωστοι και κουρασμένοι από τη μια αδικία μετά την άλλη. Θέλουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια πίσω πάλι.

Αυτό δεν είναι το είδος του κόσμου στον οποίο θέλουμε να ζούμε, και είμαστε εμείς που πρέπει να αποφασίσουμε τι κόσμο θέλουμε. Ξέρουμε ότι μπορούμε να τον αλλάξουμε, και έχουμε μια μεγάλη στιγμή για να το κάνουμε.»

Η αλλαγή παραδείγματος είναι επείγουσα ανάγκη. Και δεν θα έρθει από εκείνους που δημιούργησαν την κρίση, και οι οποίοι αναζητούν νέους τρόπους για να παρατείνουν τη ζωή της Άπληστης οικονομίας εμπορευματοποιώντας και ιδιωτικοποιώντας όλη τη ζωή πάνω στη γη. Θα έρθουν στη διάσκεψη Ρίο+20 να μπογιατίσουν την Άπληστη Οικονομία Πράσινη, και να την ονομάσουν Πράσινη Οικονομία. Και θα έχουν ισχυρές κυβερνήσεις με το μέρος τους.

Κινήματα για οικολογική βιωσιμότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και βαθιά δημοκρατία θα έρθουν στη διάσκεψη Ρίο+20 με ένα άλλο παράδειγμα, επικεντρωμένο στα Δικαιώματα της Μητέρας Γης, τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών, των γυναικών, των ιθαγενών κοινοτήτων και των αγροτών.

Είναι αυτός ο επικός αγώνας μεταξύ ενός καταστροφικού και ξεπερασμένου παραδείγματος που πεθαίνει και ενός αναδυόμενου παραδείγματος ενίσχυσης της ζωής που θα είναι η πιο σημαντική πτυχή της διάσκεψης Ρίο+20. Το αποτέλεσμα αυτού του αγώνα θα καθορίσει το μέλλον της ανθρωπότητας. Δεν θα εισέλθει στις διαπραγματεύσεις, που δεν μπορεί παρά να είναι ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής στο κυρίαρχο πλαίσιο της εταιρικής επιρροής. Αλλά θα παρέχει την ενέργεια για τη Διάσκεψη των Ανθρώπων, και πολλές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης στο Rio Centro. Αυτός ο αγώνας θα συνεχιστεί και μετά το Ρίο, σε κάθε χώρα, σε κάθε πόλη και χωριό, σε κάθε αγρόκτημα και χώρο εργασίας, σε κάθε σπίτι και δρόμο.

Κανείς από εμάς δεν είναι αλώβητος από την κρίση, ή από την αντιμετώπισή της. Κανείς από εμάς δεν είναι θεατής. Είμαστε όλοι βυθισμένοι σε διαδικασίες που είτε απειλούν τον πλανήτη και το μέλλον μας, είτε βρίσκουν δημιουργικούς τρόπους για να διαμορφωθεί ένα βιώσιμο και δίκαιο μέλλον. Κάθε μέρα είναι μια διάσκεψη για τη γη στις ζωές μας. Και ο καθένας από εμάς διαπραγματεύεται τη συλλογική μοίρα μας πάνω στη γη.

Vandana Shiva

Μετάφραση: Δ.Κ.

Η Vandana Shiva είναι φιλόσοφος, ακτιβίστρια για το περιβάλλον και οικο-φεμινίστρια.

Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί τα βιβλία της Πόλεμοι για το νερό (Εκδόσεις Εξάρχεια, 2011) και Η αρπαγή της σοδειάς, (Εκδόσεις Εξάρχεια, 2009).

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο www.commondreams.org

πηγή: εφημερίδα Δράση