Ο Δεκέμβρης, ένα ερώτημα που μας ακολουθεί

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε ένα πολιτικό συμβάν από εκείνα που δημιουργούν ρωγμές τέτοιας έκτασης στο κοινωνικό και πολιτικό συνεχές, ώστε λανθάνουσες κοινωνικές διεργασίες και δυναμικές εισβάλλουν στο προσκήνιο της Ιστορίας, συχνά με βίαιο τρόπο – αλλάζοντας τους όρους με τους οποίους συζητάμε για μια σειρά από ζητήματα, και τελικά αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο.

Ο Δεκέμβρης μας έδειξε το μέγεθος της κρίσης του κυρίαρχου καπιταλιστικού υποδείγματος, λίγους μόλις μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και με πολύ πιο εκκωφαντικό τρόπο απ’ αυτήν. Ας μην ξεχνάμε ότι στη συγκυρία που προηγείται της κρίσης, η νεολαία, πριν γίνει η… «χαμένη γενιά», έχει ήδη αρχίσει να γίνεται το πειραματόζωο της νέας κατάστασης και των ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών.

Του Αλέξανδρου Ζαχιώτη

Η πλήρης αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων, οι ευτελείς αμοιβές, η σχεδόν παντελής απουσία συλλογικών παραστάσεων του εργατικού κινήματος κα η προσπάθεια εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης σε αντιδραστική κατεύθυνση συνθέτουν το σκηνικό όπου η νεολαία σιγά σιγά αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως μια κοινωνική ομάδα σε καθεστώς αποκλεισμού. Ο αποκλεισμός, εδώ, δεν έχει να κάνει με μεγαλύτερα ή μικρότερα οικογενειακά εισοδήματα, αν και αυτά παίζουν προφανώς το ρόλο τους. Αφορά κυρίως την έλλειψη προοπτικής και την εντεινόμενη ανασφάλεια που αυτή προκαλεί.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ο Δεκέμβρης μέσα από το νεανικό του πρίσμα και τη σύντομη κι εκρηκτική διάρκειά του, φανερώνει το σύνολο, σχεδόν, των όψεων της κρίσης. Μέσα στην έκρηξη οργής των νέων ανθρώπων, προβάλλει η κρίση εκπροσώπησης, η αδυναμία δηλαδή διαμεσολάβησης των συμφερόντων της νεολαίας (στην εργασία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό κοκ) μέσα από παραδοσιακές δομές πολιτικής έκφρασης. Οι βασικοί ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους (κόμματα, ΜΜΕ κλπ) αδυνατούν να ενσωματώσουν τη νεολαιίστικη οργή, ενώ οι οργανωμένοι κοινωνικοί και πολιτικοί φορείς του κινήματος (οργανώσεις της Αριστεράς, φοιτητικοί σύλλογοι και μαθητικά συντονιστικά κλπ) αδυνατούν, με εξαιρέσεις πάντα, να οργανώσουν και να καθοδηγήσουν τη βίαια έκρηξη των νεανικών μαζών. Γιατί; Ίσως γιατί σε μεγάλο βαθμό φέρουν αγκυλώσεις που αντιστοιχούν σε έναν προηγούμενο βαθμό ανάπτυξης της πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης, όπου τα μερικά αιτήματα (ακόμα και τα μεγάλα όπως η μη αναθεώρηση του αρ. 16 ή η αναγνώριση των κολεγίων) κυριαρχούν.

Η αδυναμία, ωστόσο, ένταξης των νέων στο κοινωνικό-εργασιακό και πολιτικό γίγνεσθαι με ομαλό τρόπο, όπως αποκαλύπτεται στην εξέγερση, φανερώνει και τα πρώτα στοιχεία μιας συνολικής κρίσης της αστικής ηγεμονίας και στο ιδεολογικό πεδίο. Μπορεί ο φετιχισμός της βίας και η δράση με ατομικούς όρους (και τα δύο είναι κεντρικά χαρακτηριστικά της εξέγερσης του Δεκέμβρη) να αποτελούν αντεστραμμένες όψεις της κυρίαρχης ιδεολογίας. Είναι όμως προφανές ότι σ’ εκείνο το φλεγόμενο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία Συντάγματος, τα παιδιά που περπάτησαν το μονόδρομο του νεοφιλελευθερισμού, πυρπολούν το «τέλος της Ιστορίας», την υπόσχεση μιας γενικής ευημερίας και μιας κοινωνικής ανέλιξης, που δεν βλέπουν πουθενά αλλού πέρα από τις διαφημίσεις και τα λογύδρια υπουργών και παρατρεχάμενων.

Απ’ το Δεκέμβρη στις πλατείες

Με αυτήν την έννοια, ο Δεκέμβρης κυρήσσει την έναρξη μιας νέας κινηματικής συνθήκης, έστω κι αν αυτή άργησε λίγα χρόνια ακόμα να εδραιωθεί. Είναι προφανές ότι ένα τόσο μεγάλο σύνολο αντιθέσεων δεν μπορεί να συμπυκνωθεί σε ένα μερικό αίτημα. Πλέον το αίτημα της συνολικής ανατροπής –το πολύ απλό «Πάρτε τα όλα πίσω»– γίνεται, ρητά ή άρρητα, η κινητήρια δύναμη της δράσης, οργανωμένης και μη. Κι έτσι διαμορφώνεται ένα κόκκινο νήμα που συνδέει το Δεκέμβρη με τις πλατείες και το Σύνταγμα, όπου η ρήξη κοινωνικού-πολιτικού μετασχηματίζεται σε προσπάθεια διεύρυνσης του πολιτικού επιπέδου «από τα κάτω». Με άλλα λόγια, το «πάρτε τα όλα πίσω» του Δεκέμβρη μετασχηματίζεται στο «παίρνουμε εμείς τις ζωές μας στα χέρια μας» των πλατειών.

Μ’ έναν τρόπο, μπορούμε να πούμε πως το Σύνταγμα ολοκλήρωσε το Δεκέμβρη, ανοίγοντας το δρόμο για κοινωνικές και κινηματικές διεργασίες τόσο μεγάλες όσο η υπόθεση μιας συνολικής πολιτικής ανατροπής. Στα χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στα δύο συμβάντα, το καθεστώς αποκλεισμού εξαπλώθηκε, πέραν της νεολαίας, και σε μεγάλη μερίδα των εργαζόμενων τάξεων. Η συνολική κρίση του κυρίαρχου υποδείγματος με τη βίαιη φτωχοποίηση των υποτελών, τη συρρίκνωση της δημοκρατίας και της δυνατότητας παρέμβασης του λαϊκού παράγοντα αλλά και την έλλειψη ενός προτάγματος που με θετικούς όρους να συσπειρώνει τους υποτελείς στο πολιτικό σχέδιο των κυρίαρχων, οξύνθηκε πολύ περισσότερο παίρνοντας τα χαρακτηριστικά μιας οργανικής κρίσης του αστισμού, όπου η αντίστοιχη όξυνση της κρατικής καταστολής έρχεται μονάχα να τη συμπληρώσει, ως το τελευταίο καταφύγιο μιας παραπαίουσας εξουσίας.

Τι κρατάμε απ’ το Δεκέμβρη;

Η τότε πρόβλεψη του χώρου της ριζοσπαστικής Αριστεράς πως ο Δεκέμβρης είναι «εικόνες από το μέλλον», συνιστά, λοιπόν, την πιο καίρια πολιτική παρέμβαση στα γεγονότα. Μένει, όμως, να την κρατήσουμε και σήμερα ως άξονα χάραξης πολιτικής στρατηγικής με το εξής σκεπτικό: μια πρόβλεψη από ένα πολιτικό υποκείμενο δεν μπορεί παρά να συναρτάται τόσο με την εν ψυχρώ ανάλυση της συγκυρίας και των συσχετισμών δύναμης, όσο και με την εν θερμώ πολιτική βούληση για την ανατροπή τους.

Με άλλα λόγια, η «ψύχραιμη» και εξ αποστάσεως, ανάλυση των αδυναμιών και παθογενειών του Δεκέμβρη δεν πρέπει να υποκαθιστά την εκτίμηση της προοδευτικής δυναμικής εντός του και τη βούληση για την ανάδειξή της – προφανώς νοηματοδοτούμενης από το δικό μας πολιτικό σχέδιο – σε κινητήρια δύναμη μαζικής νεολαιίστικης πολιτικής δράσης για την ανατροπή. Μονάχα όταν αυτό είναι δεδομένο, μπορούμε να προχωρήσουμε στην κριτική των όψεων της εξέγερσης, χωρίς να πέφτουμε σε έναν «ιστορικό αναθεωρητισμό» που είτε απορρίπτει την εξέγερση επειδή δεν ενίσχυσε, άμεσα τουλάχιστον, το πολιτικό μας σχέδιο, είτε την τσουβαλιάζει μαζί με άλλα γεγονότα ή κινήματα, χωρίς να διακρίνει τις ρήξεις και τις ασυνέχειες με την πρώτερη κατάσταση.

Ο Δεκέμβρης υπήρξε ένα μεγάλο όχι των νέων ανθρώπων στο παρόν που ζούσαν και το μέλλον που τους ετοιμαζόταν και το βιώνουν ήδη, χωρίς, ωστόσο να μπορεί να αντιτάξει κάτι διαφορετικό, παρά μονάχα σπερματικά. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω αν αυτό μπορεί να καταλογιστεί ακριβώς ως αδυναμία της εξέγερσης καθώς δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να περιμένουμε και κάτι διαφορετικό. Το σημαντικό είναι πώς ο εγκλωβισμός, σε μεγάλο βαθμό, του πολύ μαζικού κινηματικού ανθρώπινου δυναμικού του Δεκέμβρη στη βία και στον ατομικισμό, ανέδειξε την έλλειψη μιας «μεγάλης ιδέας» για τη νεολαία, ενός ιδανικού, δηλαδή, όχι με την ηθικίστικη έννοια, αλλά με την έννοια της παρότρυνσης σε μια μαζική και συλλογική πολιτική, κινηματική και πολιτιστική δράση των νέων ανθρώπων σε προοδευτική και ανατρεπτική κατεύθυνση.

Απ’ τη συζήτηση για το Δεκέμβρη στη συζήτηση για μια μαζική, ριζοσπαστική, αριστερή οργάνωση νεολαίας

Αυτή η «μεγάλη ιδέα» είναι το στοίχημα μας, το ερώτημα που μας έβαλε ο Δεκέμβρης και από το οποίο δε θα ξεφύγουμε, όσο και να κάνουμε πως δεν το βλέπουμε. Ακόμα και το ερώτημα για το πώς οικοδομούμε μια μαζική, ριζοσπαστική, αριστερή οργάνωση νεολαίας κρύβεται, μεταξύ άλλων, και μέσα στις φλόγες του Δεκέμβρη. Το να περάσουμε από την άρνηση στη «συλλογική δημιουργία» είναι το δικό μας καθήκον. Ένα τέτοιο ιδανικό μπορεί να συσπειρώσει μια νεολαία που, πέραν των υλικών συνεπειών της επίθεσης του κεφαλαίου, βιώνει κι έναν πνευματικό ακρωτηριασμό: αυτόν του νέου εργαζόμενου που δουλεύει για ευτελή ποσά σε μια δουλειά που δεν του αρέσει, του άνεργου, που μένει άπραγος στα πιο δημιουργικά του χρόνια, του μετανάστη, που αποκόβεται από το κοινωνικό και πολιτιστικό του περιβάλλον, του φοιτητή, που στερείται της δυνατότητας να ασχοληθεί με μια σειρά από ενασχολήσεις, πολιτικές, πολιτισμικές ή μαθησιακές, λόγω της ολοένα μεγαλύτερης εντατικοποίησης, του μαθητή, ο οποίος μαθαίνει, πρώτα απ’ όλα, τον ανταγωνισμό με τον διπλανό του, τέλος του καλλιτέχνη, που η ενασχόληση του με το αντικείμενό του μετατρέπεται σε πολυτέλεια κ.ο.κ.

Ας δούμε λοιπόν το πολιτικό μας σχέδιο με σαφήνεια: Κυβέρνηση της Αριστεράς χωρίς κοινωνική αυτοοργάνωση και αυτενέργεια των υποτελών δεν μπορεί να υπάρξει και αλοίμονο αν η νεολαία δεν είναι στην πρώτη γραμμή αυτού του αγώνα. Αλλά για να είναι στην πρώτη γραμμή χρειάζεται, όσο ποτέ, το πρόταγμα της «συλλογικής δημιουργίας» να γίνει πυρήνας του πνεύματος της εποχής μας. Μιας εποχής που εγκυμονεί την κοινωνία που οραματιζόμαστε.

Ο Δεκέμβρης μας έθεσε λοιπόν το ερώτημα και περιμένει υπομονετικά να δώσουμε την απάντησή μας. Η έκρηξη οργής να γίνει έκρηξη δημιουργίας ενός εναλλακτικού υποδείγματος να οργανωνόμαστε, να παράγουμε, να ψυχαγωγούμαστε, να μαθαίνουμε, να συνυπάρχουμε. Ο Δεκέμβρης μας έδειξε ότι η κομμουνιστική υπόθεση παραμένει επίκαιρη κι εμείς οφείλουμε να αγωνιστούμε να την κάνουμε πραγματική, με όπλο και μέσο μας μια μαζική, ριζοσπαστική και δημοκρατική οργάνωση νεολαίας. Μια οργάνωση που θα κάνει τη «συλλογική δημιουργία», στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης και του κομμουνισμού, μαζική πρακτική των νέων ανθρώπων, απελευθερώνοντας τα ίδια της τα μέλη δια της συμμετοχής.

 πηγή: Paganeli