ΜΕΡΟΣ Α' / ΡΟΥΜΑΝΙΑ, "ΜΑΥΡΗ ΒΙΛΒΑ"
Οι κάτοικοι στη Ρόσια Μοντάνα έχουν μεγαλώσει με θρύλους για τα
πνεύματα που κρύβονται στα βάθη των ορυχείων, καθώς η παράδοση της
μεταλλουργίας στην περιοχή χάνεται στα βάθη της ιστορίας. «Οι παλιότεροι, που πρόλαβαν να δουλέψουν στα ορυχεία, λένε για τη Λευκή και τη Μαύρη Βίλβα. Η
Λευκή Βίλβα σου υπόσχεται χρυσό αρκεί να το μοιραστείς με άλλους, ενώ η
Μαύρη Βίλβα σε πάει εκεί όπου δεν σε βρίσκει κάνεις, αν είσαι άπληστος», μας διηγείται ο Καλίν Κάπρος, κάτοικος της Ρόσια Μοντάνα.
ΜΙΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΠΟ ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΣΤΟΕΣ
Ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή, η ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα ήταν γνωστή ως το «Χρυσό Τραπέζιο». Τα κοιτάσματά της ήταν τόσο πλούσια, που σύμφωνα με την παράδοση, μπορούσε κανείς να βρει ολόκληρες κοτρώνες χρυσού, επιφανειακά στις κοιλάδες! Πρώτοι οι Ρωμαίοι ίδρυσαν εδώ έναν οικισμό μεταλλωρύχων, το 106 μ.Χ και κατασκευάζοντας ένα αριστοτεχνικό σύστημα υπόγειων στοών, που οι αρχαιολόγοι σήμερα παρομοιάζουν με μια υπόγεια Ακρόπολη, κατάφεραν να αποσπάσουν το πολύτιμο ευγενές μέταλλο που έκρυβε η γη. Ολόκληρη η ρωμαϊκή αυτοκρατορία λέγεται πως χρωστούσε ένα σημαντικό μέρος της ακμής της, στο χρυσάφι της Ρόσια Μοντάνα.
Αργότερα, σε όλες τις ιστορικές περιόδους ανά τους αιώνες, Γερμανοί, Αυστριακοί, Σοβιετικοί, όλοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό πλούτο της περιοχής και τα ίχνη αυτής της δραστηριότητας αποτελούν σήμερα ένα πολύτιμο κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. «Όποιος σπουδάζει Νομική, ξέρει για τη Ρόσια Μοντάνα, γιατί στις στοές εκεί, βρέθηκαν κάποιες κερωμένες πινακίδες, που αποτελούν τη βάση όλων όσων σπουδάζουν Ρωμαϊκό Δίκαιο, Ρωμαϊκό Νόμο. Κάθε ιστορικός στον κόσμο έχει ακούσει για τη Ρόσια Μοντάνα!», μας λέει η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ.
240 ΤΟΝΟΙ ΧΡΥΣΟΥ, ΕΛΠΙΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΚΡΙΣΗΣ;
Σήμερα, μια καναδική εταιρεία, η Gabriel Resources, σχεδιάζει στη Ρόσια Μοντάνα το μεγαλύτερο ανοιχτό ορυχείο εξόρυξης χρυσού της Ευρώπης. Συνολικά 240 τόνους χρυσού, μέσα σε 16 χρόνια, υπολογίζουν οι υπεύθυνοι ότι μπορούν να βγάλουν από τα σπλάχνα της γης. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού στο υπέδαφος της γηραιάς ηπείρου!
Για να προχωρήσουν τα σχέδια για το ορυχείο, δημιουργήθηκε το 1997 η Rosia Montana Gold Corporation (RMGC), μια κοινοπραξία της καναδικής εταιρείας με το ρουμανικό κράτος. Στους Καναδούς ανήκει το 80,69%, ενώ το υπόλοιπο 19,31% έχει μείνει στον έλεγχο της κυβέρνησης, μέσω της κρατικής εταιρείας Minvest. 4 δις δολάρια είναι τα άμεσα έσοδα που ελπίζει να αποκομίσει το ρουμανικό δημόσιο από αυτή την επένδυση! «Είναι ένα έργο που θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, καθώς αυτή η περιοχή έχει ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας, θα έλεγα ότι περίπου το 70% των ανθρώπων δεν έχει κανένα εισόδημα., ένα ποσοστό αρκετά υψηλό», υπερθεματίζει ο Καταλίν Χοσού, εκπρόσωπος της RMGC.
Η ζωή των κατοίκων στη Ρόσια Μοντάνα είναι όντως δεμένη μέσα στους αιώνες με το ορυχείο χρυσού και στα νεότερα χρόνια, με την εθνικοποίηση του ορυχείου το 1948 επί κομμουνιστικού καθεστώτος, σχεδόν το 70% των κατοίκων δούλευε εκεί. Μετά την πτώση του καθεστώτος, το ορυχείο παρέμεινε στο κράτος, ωστόσο οικονομικά, δεν πήγαινε καλά και κάθε χρόνο λάμβανε τεράστιες επιδοτήσεις λόγω ελλειμμάτων. Σιγά - σιγά οι θέσεις εργασίας άρχισαν να φθίνουν, μέχρι που το 2006 το ορυχείο έκλεισε και η ανεργία χτύπησε αδυσώπητα την περιοχή.
«Ανέκαθεν η εξόρυξη υπήρχε. Γιατί και ο πατέρας μου και ο αδελφός μου δούλεψαν εδώ και στο μέλλον το ίδιο θα γίνεται, γιατί εδώ δεν έχεις άλλη πηγή εισοδήματος. Με τι να ζήσεις; Να μαζεύεις μανιτάρια; Δεν έχεις άλλο τρόπο ύπαρξης. Και ελπίζουμε να επιτρέψουν το πρότζεκτ γιατί χωρίς αυτό είναι μια περιοχή νεκρή», μας λέει ο Νικολάε, κάτοικος της Ρόσια Μοντάνα που δούλευε στις στοές από το 1985. «Αν δεν αρχίσει το πρότζεκτ η πλειοψηφία των ανθρώπων πρέπει να φύγει για άλλες χώρες, γιατί δεν έχεις πού να δουλέψεις. Δεν έχεις τι να κάνεις εδώ», συμπληρώνει ο συγχωριανός του Γκεόργκε.
Στη σημερινή Ρουμανία της οικονομικής κρίσης, το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας φτάνει το 25%, ενώ υπολογίζεται ότι 3 εκατ. άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα για να αναζητήσουν δουλειά και μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Η επαναλειτουργία του ορυχείου της Ρόσια Μοντάνα παρουσιάζεται ως η επένδυση που θα προσφέρει την τόνωση που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται η ρουμανική οικονομία.
Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
«Αυτοί σκέπτονται την ανάπτυξη της Ρόσια Μοντάνα μέχρι να βγάλουν το χρυσό, εμείς σκεπτόμαστε και μετά την εξαγωγή του χρυσού, σκεπτόμαστε για πάντα, για τις δικές μας γενιές, αλλά και για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας», λέει με έμφαση ο Εουτζέν Νταβίντ, ένας από τους μαχητικότερους πολέμιους του ορυχείου. Ο ίδιος δε γεννήθηκε στη Ρόσια Μοντάνα, ήρθε εδώ από επιλογή τη δεκαετία του 90, παντρεύτηκε και έστησε ένα αγρόκτημα. Σήμερα είναι ο πρόεδρος της οργάνωσης «Αλμπούρνους Μάγιορ», που έχουν φτιάξει όσοι κάτοικοι είναι αποφασισμένοι να αντισταθούν στη λειτουργία του καινούριου ορυχείου.
«Εμείς δεν είμαστε άνθρωποι που έχουμε πρόβλημα με την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας», σημειώνει ο Εουτζέν. «Απλά η δικιά μας λογική είναι τελείως διαφορετική από της εταιρείας, συνεπώς είναι φυσιολογικό να υπάρχει ισχυρός πόλεμος ανάμεσα σε αυτές τις δύο επιλογές ανάπτυξης. Εμείς πιστεύουμε ότι η δικιά μας είναι πολύ καλύτερη».
Ο τουρισμός, η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης που προτείνουν οι κάτοικοι που αντιτίθενται στο ορυχείο. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς ήδη από το 2002, η περιοχή έχει χαρακτηριστεί από την κυβέρνηση βιομηχανική ζώνη, όπου η εξορυκτική δραστηριότητα είναι η μόνη που επιτρέπεται. Έτσι εδώ και χρόνια οι κοινότητες ζουν σε έναν ασφυκτικό κλοιό. Ή ορυχεία, ή ανεργία.
«Όλοι φώναζαν ότι μόνο εξορύξεις γίνονται, και με εκνεύρισε που έλεγε ο κόσμος ότι μετά το πρότζεκτ εξόρυξης θα υπάρξει τουρισμός. Και γιατί δεν γίνεται να υπάρξει τώρα, πρέπει να υπάρξει το πρότζεκτ για να υπάρχει τουρισμός;», ρωτάει ο Αντρέι. Είναι 26 χρονών και το όνειρο του ήταν να ανοίξει μια πανσιόν και να φιλοξενεί τουρίστες που φτάνουν στην περιοχή. Καθώς απαγορευόταν να χτίσει αφού η περιοχή έχει χαρακτηριστεί βιομηχανική ζώνη, ανακαίνισε μερικά δωμάτια που ήδη είχε. Και το 2008 έκανε το όνειρο του πραγματικότητα. Σήμερα ζει εξ' ολοκλήρου απ' αυτό. «Ήρθαν στη Ρόσια Μοντάνα και τη βάφτισαν ζώνη εξορύξεων, χωρίς άλλες προοπτικές ή εναλλακτικές και την κρατάνε μπλοκαρισμένη τόσα χρόνια. Πρόκειται για οικονομικό εκβιασμό», εξηγεί ο Εουτζέν.
Οι κάτοικοι που αντιστέκονται δεν είναι μόνοι, στο πλευρό τους έχει σταθεί ένα πρωτοφανές κύμα διεθνούς αλληλεγγύης. Πλήθος επιστημόνων και ακαδημαϊκών, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις, κόμματα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, και προσωπικότητες όπως ο Bono, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, ο Σόρος και ο πρίγκιπας Κάρολος, τάχθηκαν κατά του σχεδίου της εταιρείας. Ακόμα και η Παγκόσμια Τράπεζα, εξέφρασε τις επιφυλάξεις της και απέσυρε τη χρηματοδότησή της με γράμμα που απέστειλε το 2002 στην μητρική Gabriel Resources.
ΠΩΣ ΕΝΑ ΟΡΥΧΕΙΟ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΧΑΡΤΗ
«Είναι η ίδια βιομηχανική δραστηριότητα που λάμβανε χώρα για εκατοντάδες χρόνια. Οι άνθρωποι βρίσκονταν στο κέντρο και έκαναν εξορύξεις ολόγυρα. Είναι ένα χωριό με μεταλλεία εδώ και 2.000 χρόνια, ζούσαν εδώ και το ορυχείο ήταν δίπλα τους, οπότε δεν είναι κάτι ασυνήθιστο», ισχυρίζεται ο Καταλίν Χοσού της RMGC, υπερασπιζόμενος το σχέδιο του ορυχείου. Δυστυχώς διαψεύδεται από την επίσημη περιγραφή του έργου από την ίδια την εταιρεία.
Τα τέσσερα βουνά που περικλείουν την ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα, θα πρέπει και τα τέσσερα να ανατιναχθούν και οι κοινότητες θα περικυκλωθούν από βιομηχανικής κλίμακας ανοιχτά ορυχεία. Όλη η κοιλάδα της Κόρνα θα μετατραπεί σε λεκάνη εναπόθεσης αποβλήτων και θα χτιστεί ένα φράγμα όπου θα συγκρατεί 250 εκατομμύρια τόνους τοξικών ουσιών. Για το λόγο αυτό άλλωστε, το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας προβλέπει τη μετεγκατάσταση εκατοντάδων κατοικιών που βρίσκονται στη ζώνη επίπτωσης. Περίπου 2.000 άνθρωποι, πάνω από τους μισούς κατοίκους του χωριού, έχουν ήδη πουλήσει τις ιδιοκτησίες τους στην εταιρεία και έχουν φύγει. Το χωριό έχει ερημώσει. «Η εταιρεία ήρθε σε πρώτη φάση να καταστρέψει τη Ρόσια Μοντάνα και μέχρι τώρα το κατάφερε. Πριν αρχίσει το πρότζεκτ κατέστρεψε μια κοινότητα που ήταν γεμάτη ζωή, γεμάτη με ανθρώπους. Να δεις πώς στο όνομα μιας εταιρείας γκρεμίζονται όλα», μας λέει ο Σορίν Ζούρκα, καθώς περπατά στα δρομάκια του χωριού, κοιτώντας με θλίψη τα εγκαταλελειμμένα σπίτια που καταρρέουν.
Ο Σορίν έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στη Ρόσια Μοντάνα. Μας ζητά να επισκεφτούμε μαζί του το νεκροταφείο του χωριού. «Έβγαλαν και τους νεκρούς από τους τάφους, νομίζω ότι έφυγαν τόσοι νεκροί όσοι ζωντανοί», μας λέει, πάνω από τα ανοιγμένα μνήματα. «Υπάρχουν αποζημιώσεις για κάθε οικογένεια που μεταφέρει τους νεκρούς της από εδώ. Πιστεύω πως θέλουν να δείξουν ποιος είναι ο θεός στη Ρόσια Μοντάνα».
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Το έργο δεν έχει ξεκινήσει ως τώρα, καθώς η αρχική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία και είναι απαραίτητη για την αδειοδότηση, απορρίφθηκε από το αρμόδιο Υπ. Περιβάλλοντος. Ο κ. Ατίλα Κοροντί ήταν ο υπουργός που βρέθηκε στην κρίσιμη θέση, το Σεπτέμβριο του 2007. «Είμαι σίγουρος ότι ο ορυκτός πλούτος είναι για μας μια λύση. Αλλά απ’ την πλευρά ενός θεσμού για το περιβάλλον, είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε όλα τα μέτρα για την προστασία του», μας λέει εξηγώντας το σκεπτικό της απόφασής του. Φυσικά η εταιρεία δεν έμεινε ικανοποιημένη με αυτή την απόφαση και έκανε μήνυση στον κ. Κοροντί, προσπαθώντας να την ανατρέψει. Παρ’ όλ’ αυτά σήμερα εκκρεμεί η κρίσιμη απόφαση έναντι της νέας, τροποποιημένης μελέτης.
Ο εκάστοτε Υπ. Περιβάλλοντος είναι εύλογα προσεκτικός, καθώς μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή σημάδεψε τη Ρουμανία το 2000. Στη Μπάια Μάρε, μια πόλη περίπου 150 χλμ βόρεια της Ρόσια Μοντάνα, έσπασε η δεξαμενή λυμάτων ενός χρυσορυχείου, που ακολουθούσε την ίδια μέθοδο με αυτό που σχεδιάζει η Rosia Montana Gold Corporation. 100,000 κυβικά μέτρα νερό, μολυσμένα με 100 τόνους κυανίου, χύθηκαν στον γειτονικό ποταμό Σόμες. Η μόλυνση πέρασε τα σύνορα, ρυπαίνοντας τον Τίζα, τον δεύτερο μεγαλύτερο ποταμό της Ουγγαρίας, σκοτώνοντας κάθε ζωή στα νερά του, και καταστρέφοντας τα αποθέματα πόσιμου νερού 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η ΆναΜαρία Μπογκτάν ζούσε στην Μπάια Μάρε, όταν έγινε το ατύχημα. «Στην αρχή νομίζαμε ότι ήταν ένα μικρό, ασήμαντο ατύχημα. Αλλά σύντομα μάθαμε ότι όλη η Ευρώπη ενδιαφερόταν για το τι είχε συμβεί στη Μπάια Μάρε εξαιτίας αυτής της διαρροής κυανίου. Έτσι γίναμε διάσημοι εξαιτίας αυτού, όχι με την καλή έννοια. Η Μπάια Μάρε έγινε το δεύτερο Τσερνομπίλ της Ευρώπης», μας λέει. Σήμερα, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Γερμανία είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν απαγορεύσει τη χρήση κυανίου στην εξορυκτική βιομηχανία. Τον Μάιο του 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια οδηγία με την οποία συνιστούσε την απαγόρευση της χρήσης κυανίου σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, αλλά η οδηγία έχει μείνει στο ντουλάπι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εναπόκειται σε κάθε κράτος ξεχωριστά αν θα την ακολουθήσει.
«Όλοι γνωρίζουν για το κυάνιο και τις επιπτώσεις του στην υγεία. Και ξέρουμε ότι οι Ναζί σκότωναν τους Εβραίους στο Άουσβιτς με κυάνιο. Επομένως ο κόσμος γνωρίζει τι είναι το κυάνιο. Όμως η χρήση κυανίου στη μεταλλουργία, είναι η φθηνότερη και πιο κερδοφόρα επιλογή για τις εταιρείες. Αυτό είναι το μόνο που μετράει», επισημαίνει η Άννα Μαρία, που μετά την εμπειρία της στη Μπάια Μάρε εντάχθηκε στο οικολογικό κίνημα.
ΤΟ ΑΔΗΦΑΓΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
Ο κ. Κοροντί βρισκόταν ξανά στην κρίσιμη θέση του Υπ. Περιβάλλοντος τον Μάρτιο του 2012, όταν τον συναντήσαμε. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της χώρας κ. Μπασέσκου εξέφρασε την ελπίδα ότι με τον νέο υπουργό θα υπάρξει μια γρήγορη απόφαση για την εκμετάλλευση των φυσικών πηγών. «Πιέζει συνεχώς την κυβέρνηση να δώσει τις άδειες και ό,τι άλλο χρειάζεται», λέει θυμωμένα η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ. «Στην ουσία ζητάει από την κυβέρνηση να αγνοήσει τους νομικούς κανόνες, να αγνοήσει το σύστημα δικαιοσύνης, να αγνοήσει τα δικαιώματα των ανθρώπων, να αγνοήσει τα πάντα».
Η εταιρεία από την πλευρά της ξοδεύει πολλά χρήματα για να πείσει την κοινή γνώμη της Ρουμανίας ότι το ορυχείο στη Ρόσια Μοντάνα είναι μια αναγκαία επένδυση για τη Ρουμανία. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα στοχεύουν στη χειραγώγηση του τύπου. «Μπορώ να σας πω ότι είναι η RMGC είναι η εταιρεία με τον τρίτο μεγαλύτερο προϋπολογισμό για διαφημίσεις στη χώρα, μετά της εταιρείες κινητής τηλεφωνίας», μας λέει ο Μίρσεα Τόμα, επικεφαλής της οργάνωσης ActiveWatch, που παρακολουθεί πώς καλύπτουν το θέμα τα ΜΜΕ. «Δεν υπάρχουν "κατά" που να παρουσιάζονται συχνά στα ΜΜΕ. Τα δύο προηγούμενα χρόνια, οι διαφημίσεις υπέρ της εξόρυξης χρυσού, είχαν καταλάβει τα πιο σημαντικά ΜΜΕ της Ρουμανίας. Με τον όρο "κατάληψη" εννοώ ότι ήταν ορατοί με τις διαφημίσεις τους και δεν μπορούσες να βρεις εναλλακτική πληροφορία παρά μόνο αυτή που έδιναν οι ίδιοι». Ο Μίρσεα Τόμα θεωρεί πώς ένα ισχυρό πολιτικό και οικονομικό λόμπι έχει ενεργοποιηθεί για την προώθηση των ορυχείων, ασκώντας πίεση στους αρμοδίους.
«Εμπλέκονται όλοι, ο Πρόεδρος, η εταιρεία, η κοινή γνώμη… Αν ήμουν υπουργός οικονομικών ίσως να σκεφτόμουν διαφορετικά, αλλά ο ρόλος μου δεν είναι άλλος απ’ το να σκέφτομαι ως υπουργός περιβάλλοντος», μας λέει ο κ. Κοροντί. Η έγκριση του Υπ. Περιβάλλοντος είναι η τελευταία που περιμένει η εταιρεία για να προχωρήσει στα σχέδιά της. Το υπουργείο Πολιτισμού, έχει ήδη παραχωρήσει τις απαραίτητες άδειες για το έργο...
Έτσι αν καταστραφούν τα βουνά, θα καταστραφεί και το μεγαλύτερο μέρος της πολύτιμης πολιτισμικής κληρονομιάς της Ρόσια Μοντάνα, αφού φυσικά οι περίφημες ρωμαϊκές στοές θα ανατιναχθούν και αυτές. Η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ ρωτά με θλίψη και θυμό: «Στη Ρουμανία, στην Ελλάδα, μιλάμε για μεγάλη ανεργία παντού, αλλά είναι η Ελλάδα πρόθυμη να κατασκευάσει ένα ορυχείο χρυσού στην Ακρόπολη μόνο για τα χρήματα;»
«Θα είναι το τελειωτικό χτύπημα. Η εξόρυξη δεν σταμάτησε εδώ και 2.000 χρονιά γιατί δεν τελείωσε ο χρυσός της Ρόσια Μοντάνα, αλλά αυτή η εταιρεία θα τελειώσει το χρυσό και αυτό θα είναι το τελικό χτύπημα. Θα βάλουν σπόρια και θα μεγαλώσουν άλλον χρυσό; Ή περιμένουμε πάλι μια εποχή των παγετώνων, με ηφαίστεια, να φτιαχτεί ξανά το χώμα; Ουτοπίες. Έρχονται στιγμές στη ζωή του ανθρώπου που αποφασίζεις: συνεχίζεις σε αυτό το ρυθμό και πεθαίνεις ή αλλάζεις στρατηγική και συνεχίζεις να ζεις;», θέτει το αμείλικτο ερώτημα ο Εουτζέν…
ΜΙΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΠΟ ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΣΤΟΕΣ
Ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή, η ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα ήταν γνωστή ως το «Χρυσό Τραπέζιο». Τα κοιτάσματά της ήταν τόσο πλούσια, που σύμφωνα με την παράδοση, μπορούσε κανείς να βρει ολόκληρες κοτρώνες χρυσού, επιφανειακά στις κοιλάδες! Πρώτοι οι Ρωμαίοι ίδρυσαν εδώ έναν οικισμό μεταλλωρύχων, το 106 μ.Χ και κατασκευάζοντας ένα αριστοτεχνικό σύστημα υπόγειων στοών, που οι αρχαιολόγοι σήμερα παρομοιάζουν με μια υπόγεια Ακρόπολη, κατάφεραν να αποσπάσουν το πολύτιμο ευγενές μέταλλο που έκρυβε η γη. Ολόκληρη η ρωμαϊκή αυτοκρατορία λέγεται πως χρωστούσε ένα σημαντικό μέρος της ακμής της, στο χρυσάφι της Ρόσια Μοντάνα.
Αργότερα, σε όλες τις ιστορικές περιόδους ανά τους αιώνες, Γερμανοί, Αυστριακοί, Σοβιετικοί, όλοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό πλούτο της περιοχής και τα ίχνη αυτής της δραστηριότητας αποτελούν σήμερα ένα πολύτιμο κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. «Όποιος σπουδάζει Νομική, ξέρει για τη Ρόσια Μοντάνα, γιατί στις στοές εκεί, βρέθηκαν κάποιες κερωμένες πινακίδες, που αποτελούν τη βάση όλων όσων σπουδάζουν Ρωμαϊκό Δίκαιο, Ρωμαϊκό Νόμο. Κάθε ιστορικός στον κόσμο έχει ακούσει για τη Ρόσια Μοντάνα!», μας λέει η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ.
240 ΤΟΝΟΙ ΧΡΥΣΟΥ, ΕΛΠΙΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΚΡΙΣΗΣ;
Σήμερα, μια καναδική εταιρεία, η Gabriel Resources, σχεδιάζει στη Ρόσια Μοντάνα το μεγαλύτερο ανοιχτό ορυχείο εξόρυξης χρυσού της Ευρώπης. Συνολικά 240 τόνους χρυσού, μέσα σε 16 χρόνια, υπολογίζουν οι υπεύθυνοι ότι μπορούν να βγάλουν από τα σπλάχνα της γης. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού στο υπέδαφος της γηραιάς ηπείρου!
Για να προχωρήσουν τα σχέδια για το ορυχείο, δημιουργήθηκε το 1997 η Rosia Montana Gold Corporation (RMGC), μια κοινοπραξία της καναδικής εταιρείας με το ρουμανικό κράτος. Στους Καναδούς ανήκει το 80,69%, ενώ το υπόλοιπο 19,31% έχει μείνει στον έλεγχο της κυβέρνησης, μέσω της κρατικής εταιρείας Minvest. 4 δις δολάρια είναι τα άμεσα έσοδα που ελπίζει να αποκομίσει το ρουμανικό δημόσιο από αυτή την επένδυση! «Είναι ένα έργο που θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, καθώς αυτή η περιοχή έχει ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας, θα έλεγα ότι περίπου το 70% των ανθρώπων δεν έχει κανένα εισόδημα., ένα ποσοστό αρκετά υψηλό», υπερθεματίζει ο Καταλίν Χοσού, εκπρόσωπος της RMGC.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού στο υπέδαφος της γηραιάς ηπείρου!
Η ζωή των κατοίκων στη Ρόσια Μοντάνα είναι όντως δεμένη μέσα στους αιώνες με το ορυχείο χρυσού και στα νεότερα χρόνια, με την εθνικοποίηση του ορυχείου το 1948 επί κομμουνιστικού καθεστώτος, σχεδόν το 70% των κατοίκων δούλευε εκεί. Μετά την πτώση του καθεστώτος, το ορυχείο παρέμεινε στο κράτος, ωστόσο οικονομικά, δεν πήγαινε καλά και κάθε χρόνο λάμβανε τεράστιες επιδοτήσεις λόγω ελλειμμάτων. Σιγά - σιγά οι θέσεις εργασίας άρχισαν να φθίνουν, μέχρι που το 2006 το ορυχείο έκλεισε και η ανεργία χτύπησε αδυσώπητα την περιοχή.
«Ανέκαθεν η εξόρυξη υπήρχε. Γιατί και ο πατέρας μου και ο αδελφός μου δούλεψαν εδώ και στο μέλλον το ίδιο θα γίνεται, γιατί εδώ δεν έχεις άλλη πηγή εισοδήματος. Με τι να ζήσεις; Να μαζεύεις μανιτάρια; Δεν έχεις άλλο τρόπο ύπαρξης. Και ελπίζουμε να επιτρέψουν το πρότζεκτ γιατί χωρίς αυτό είναι μια περιοχή νεκρή», μας λέει ο Νικολάε, κάτοικος της Ρόσια Μοντάνα που δούλευε στις στοές από το 1985. «Αν δεν αρχίσει το πρότζεκτ η πλειοψηφία των ανθρώπων πρέπει να φύγει για άλλες χώρες, γιατί δεν έχεις πού να δουλέψεις. Δεν έχεις τι να κάνεις εδώ», συμπληρώνει ο συγχωριανός του Γκεόργκε.
Στη σημερινή Ρουμανία της οικονομικής κρίσης, το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας φτάνει το 25%, ενώ υπολογίζεται ότι 3 εκατ. άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα για να αναζητήσουν δουλειά και μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Η επαναλειτουργία του ορυχείου της Ρόσια Μοντάνα παρουσιάζεται ως η επένδυση που θα προσφέρει την τόνωση που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται η ρουμανική οικονομία.
Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
«Αυτοί σκέπτονται την ανάπτυξη της Ρόσια Μοντάνα μέχρι να βγάλουν το χρυσό, εμείς σκεπτόμαστε και μετά την εξαγωγή του χρυσού, σκεπτόμαστε για πάντα, για τις δικές μας γενιές, αλλά και για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας», λέει με έμφαση ο Εουτζέν Νταβίντ, ένας από τους μαχητικότερους πολέμιους του ορυχείου. Ο ίδιος δε γεννήθηκε στη Ρόσια Μοντάνα, ήρθε εδώ από επιλογή τη δεκαετία του 90, παντρεύτηκε και έστησε ένα αγρόκτημα. Σήμερα είναι ο πρόεδρος της οργάνωσης «Αλμπούρνους Μάγιορ», που έχουν φτιάξει όσοι κάτοικοι είναι αποφασισμένοι να αντισταθούν στη λειτουργία του καινούριου ορυχείου.
«Εμείς δεν είμαστε άνθρωποι που έχουμε πρόβλημα με την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας», σημειώνει ο Εουτζέν. «Απλά η δικιά μας λογική είναι τελείως διαφορετική από της εταιρείας, συνεπώς είναι φυσιολογικό να υπάρχει ισχυρός πόλεμος ανάμεσα σε αυτές τις δύο επιλογές ανάπτυξης. Εμείς πιστεύουμε ότι η δικιά μας είναι πολύ καλύτερη».
Ο τουρισμός, η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης που προτείνουν οι κάτοικοι που αντιτίθενται στο ορυχείο. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς ήδη από το 2002, η περιοχή έχει χαρακτηριστεί από την κυβέρνηση βιομηχανική ζώνη, όπου η εξορυκτική δραστηριότητα είναι η μόνη που επιτρέπεται. Έτσι εδώ και χρόνια οι κοινότητες ζουν σε έναν ασφυκτικό κλοιό. Ή ορυχεία, ή ανεργία.
«Όλοι φώναζαν ότι μόνο εξορύξεις γίνονται, και με εκνεύρισε που έλεγε ο κόσμος ότι μετά το πρότζεκτ εξόρυξης θα υπάρξει τουρισμός. Και γιατί δεν γίνεται να υπάρξει τώρα, πρέπει να υπάρξει το πρότζεκτ για να υπάρχει τουρισμός;», ρωτάει ο Αντρέι. Είναι 26 χρονών και το όνειρο του ήταν να ανοίξει μια πανσιόν και να φιλοξενεί τουρίστες που φτάνουν στην περιοχή. Καθώς απαγορευόταν να χτίσει αφού η περιοχή έχει χαρακτηριστεί βιομηχανική ζώνη, ανακαίνισε μερικά δωμάτια που ήδη είχε. Και το 2008 έκανε το όνειρο του πραγματικότητα. Σήμερα ζει εξ' ολοκλήρου απ' αυτό. «Ήρθαν στη Ρόσια Μοντάνα και τη βάφτισαν ζώνη εξορύξεων, χωρίς άλλες προοπτικές ή εναλλακτικές και την κρατάνε μπλοκαρισμένη τόσα χρόνια. Πρόκειται για οικονομικό εκβιασμό», εξηγεί ο Εουτζέν.
Οι κάτοικοι που αντιστέκονται δεν είναι μόνοι, στο πλευρό τους έχει σταθεί ένα πρωτοφανές κύμα διεθνούς αλληλεγγύης. Πλήθος επιστημόνων και ακαδημαϊκών, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις, κόμματα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, και προσωπικότητες όπως ο Bono, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, ο Σόρος και ο πρίγκιπας Κάρολος, τάχθηκαν κατά του σχεδίου της εταιρείας. Ακόμα και η Παγκόσμια Τράπεζα, εξέφρασε τις επιφυλάξεις της και απέσυρε τη χρηματοδότησή της με γράμμα που απέστειλε το 2002 στην μητρική Gabriel Resources.
ΠΩΣ ΕΝΑ ΟΡΥΧΕΙΟ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΧΑΡΤΗ
«Είναι η ίδια βιομηχανική δραστηριότητα που λάμβανε χώρα για εκατοντάδες χρόνια. Οι άνθρωποι βρίσκονταν στο κέντρο και έκαναν εξορύξεις ολόγυρα. Είναι ένα χωριό με μεταλλεία εδώ και 2.000 χρόνια, ζούσαν εδώ και το ορυχείο ήταν δίπλα τους, οπότε δεν είναι κάτι ασυνήθιστο», ισχυρίζεται ο Καταλίν Χοσού της RMGC, υπερασπιζόμενος το σχέδιο του ορυχείου. Δυστυχώς διαψεύδεται από την επίσημη περιγραφή του έργου από την ίδια την εταιρεία.
Τα τέσσερα βουνά που περικλείουν την ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα, θα πρέπει και τα τέσσερα να ανατιναχθούν και οι κοινότητες θα περικυκλωθούν από βιομηχανικής κλίμακας ανοιχτά ορυχεία. Όλη η κοιλάδα της Κόρνα θα μετατραπεί σε λεκάνη εναπόθεσης αποβλήτων και θα χτιστεί ένα φράγμα όπου θα συγκρατεί 250 εκατομμύρια τόνους τοξικών ουσιών. Για το λόγο αυτό άλλωστε, το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας προβλέπει τη μετεγκατάσταση εκατοντάδων κατοικιών που βρίσκονται στη ζώνη επίπτωσης. Περίπου 2.000 άνθρωποι, πάνω από τους μισούς κατοίκους του χωριού, έχουν ήδη πουλήσει τις ιδιοκτησίες τους στην εταιρεία και έχουν φύγει. Το χωριό έχει ερημώσει. «Η εταιρεία ήρθε σε πρώτη φάση να καταστρέψει τη Ρόσια Μοντάνα και μέχρι τώρα το κατάφερε. Πριν αρχίσει το πρότζεκτ κατέστρεψε μια κοινότητα που ήταν γεμάτη ζωή, γεμάτη με ανθρώπους. Να δεις πώς στο όνομα μιας εταιρείας γκρεμίζονται όλα», μας λέει ο Σορίν Ζούρκα, καθώς περπατά στα δρομάκια του χωριού, κοιτώντας με θλίψη τα εγκαταλελειμμένα σπίτια που καταρρέουν.
Ο Σορίν έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στη Ρόσια Μοντάνα. Μας ζητά να επισκεφτούμε μαζί του το νεκροταφείο του χωριού. «Έβγαλαν και τους νεκρούς από τους τάφους, νομίζω ότι έφυγαν τόσοι νεκροί όσοι ζωντανοί», μας λέει, πάνω από τα ανοιγμένα μνήματα. «Υπάρχουν αποζημιώσεις για κάθε οικογένεια που μεταφέρει τους νεκρούς της από εδώ. Πιστεύω πως θέλουν να δείξουν ποιος είναι ο θεός στη Ρόσια Μοντάνα».
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Το έργο δεν έχει ξεκινήσει ως τώρα, καθώς η αρχική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία και είναι απαραίτητη για την αδειοδότηση, απορρίφθηκε από το αρμόδιο Υπ. Περιβάλλοντος. Ο κ. Ατίλα Κοροντί ήταν ο υπουργός που βρέθηκε στην κρίσιμη θέση, το Σεπτέμβριο του 2007. «Είμαι σίγουρος ότι ο ορυκτός πλούτος είναι για μας μια λύση. Αλλά απ’ την πλευρά ενός θεσμού για το περιβάλλον, είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε όλα τα μέτρα για την προστασία του», μας λέει εξηγώντας το σκεπτικό της απόφασής του. Φυσικά η εταιρεία δεν έμεινε ικανοποιημένη με αυτή την απόφαση και έκανε μήνυση στον κ. Κοροντί, προσπαθώντας να την ανατρέψει. Παρ’ όλ’ αυτά σήμερα εκκρεμεί η κρίσιμη απόφαση έναντι της νέας, τροποποιημένης μελέτης.
Ο εκάστοτε Υπ. Περιβάλλοντος είναι εύλογα προσεκτικός, καθώς μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή σημάδεψε τη Ρουμανία το 2000. Στη Μπάια Μάρε, μια πόλη περίπου 150 χλμ βόρεια της Ρόσια Μοντάνα, έσπασε η δεξαμενή λυμάτων ενός χρυσορυχείου, που ακολουθούσε την ίδια μέθοδο με αυτό που σχεδιάζει η Rosia Montana Gold Corporation. 100,000 κυβικά μέτρα νερό, μολυσμένα με 100 τόνους κυανίου, χύθηκαν στον γειτονικό ποταμό Σόμες. Η μόλυνση πέρασε τα σύνορα, ρυπαίνοντας τον Τίζα, τον δεύτερο μεγαλύτερο ποταμό της Ουγγαρίας, σκοτώνοντας κάθε ζωή στα νερά του, και καταστρέφοντας τα αποθέματα πόσιμου νερού 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η ΆναΜαρία Μπογκτάν ζούσε στην Μπάια Μάρε, όταν έγινε το ατύχημα. «Στην αρχή νομίζαμε ότι ήταν ένα μικρό, ασήμαντο ατύχημα. Αλλά σύντομα μάθαμε ότι όλη η Ευρώπη ενδιαφερόταν για το τι είχε συμβεί στη Μπάια Μάρε εξαιτίας αυτής της διαρροής κυανίου. Έτσι γίναμε διάσημοι εξαιτίας αυτού, όχι με την καλή έννοια. Η Μπάια Μάρε έγινε το δεύτερο Τσερνομπίλ της Ευρώπης», μας λέει. Σήμερα, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Γερμανία είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν απαγορεύσει τη χρήση κυανίου στην εξορυκτική βιομηχανία. Τον Μάιο του 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια οδηγία με την οποία συνιστούσε την απαγόρευση της χρήσης κυανίου σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, αλλά η οδηγία έχει μείνει στο ντουλάπι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εναπόκειται σε κάθε κράτος ξεχωριστά αν θα την ακολουθήσει.
«Όλοι γνωρίζουν για το κυάνιο και τις επιπτώσεις του στην υγεία. Και ξέρουμε ότι οι Ναζί σκότωναν τους Εβραίους στο Άουσβιτς με κυάνιο. Επομένως ο κόσμος γνωρίζει τι είναι το κυάνιο. Όμως η χρήση κυανίου στη μεταλλουργία, είναι η φθηνότερη και πιο κερδοφόρα επιλογή για τις εταιρείες. Αυτό είναι το μόνο που μετράει», επισημαίνει η Άννα Μαρία, που μετά την εμπειρία της στη Μπάια Μάρε εντάχθηκε στο οικολογικό κίνημα.
ΤΟ ΑΔΗΦΑΓΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
Ο κ. Κοροντί βρισκόταν ξανά στην κρίσιμη θέση του Υπ. Περιβάλλοντος τον Μάρτιο του 2012, όταν τον συναντήσαμε. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της χώρας κ. Μπασέσκου εξέφρασε την ελπίδα ότι με τον νέο υπουργό θα υπάρξει μια γρήγορη απόφαση για την εκμετάλλευση των φυσικών πηγών. «Πιέζει συνεχώς την κυβέρνηση να δώσει τις άδειες και ό,τι άλλο χρειάζεται», λέει θυμωμένα η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ. «Στην ουσία ζητάει από την κυβέρνηση να αγνοήσει τους νομικούς κανόνες, να αγνοήσει το σύστημα δικαιοσύνης, να αγνοήσει τα δικαιώματα των ανθρώπων, να αγνοήσει τα πάντα».
Η εταιρεία από την πλευρά της ξοδεύει πολλά χρήματα για να πείσει την κοινή γνώμη της Ρουμανίας ότι το ορυχείο στη Ρόσια Μοντάνα είναι μια αναγκαία επένδυση για τη Ρουμανία. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα στοχεύουν στη χειραγώγηση του τύπου. «Μπορώ να σας πω ότι είναι η RMGC είναι η εταιρεία με τον τρίτο μεγαλύτερο προϋπολογισμό για διαφημίσεις στη χώρα, μετά της εταιρείες κινητής τηλεφωνίας», μας λέει ο Μίρσεα Τόμα, επικεφαλής της οργάνωσης ActiveWatch, που παρακολουθεί πώς καλύπτουν το θέμα τα ΜΜΕ. «Δεν υπάρχουν "κατά" που να παρουσιάζονται συχνά στα ΜΜΕ. Τα δύο προηγούμενα χρόνια, οι διαφημίσεις υπέρ της εξόρυξης χρυσού, είχαν καταλάβει τα πιο σημαντικά ΜΜΕ της Ρουμανίας. Με τον όρο "κατάληψη" εννοώ ότι ήταν ορατοί με τις διαφημίσεις τους και δεν μπορούσες να βρεις εναλλακτική πληροφορία παρά μόνο αυτή που έδιναν οι ίδιοι». Ο Μίρσεα Τόμα θεωρεί πώς ένα ισχυρό πολιτικό και οικονομικό λόμπι έχει ενεργοποιηθεί για την προώθηση των ορυχείων, ασκώντας πίεση στους αρμοδίους.
«Εμπλέκονται όλοι, ο Πρόεδρος, η εταιρεία, η κοινή γνώμη… Αν ήμουν υπουργός οικονομικών ίσως να σκεφτόμουν διαφορετικά, αλλά ο ρόλος μου δεν είναι άλλος απ’ το να σκέφτομαι ως υπουργός περιβάλλοντος», μας λέει ο κ. Κοροντί. Η έγκριση του Υπ. Περιβάλλοντος είναι η τελευταία που περιμένει η εταιρεία για να προχωρήσει στα σχέδιά της. Το υπουργείο Πολιτισμού, έχει ήδη παραχωρήσει τις απαραίτητες άδειες για το έργο...
Έτσι αν καταστραφούν τα βουνά, θα καταστραφεί και το μεγαλύτερο μέρος της πολύτιμης πολιτισμικής κληρονομιάς της Ρόσια Μοντάνα, αφού φυσικά οι περίφημες ρωμαϊκές στοές θα ανατιναχθούν και αυτές. Η αρχαιολόγος Κλαούντια Αποστόλ ρωτά με θλίψη και θυμό: «Στη Ρουμανία, στην Ελλάδα, μιλάμε για μεγάλη ανεργία παντού, αλλά είναι η Ελλάδα πρόθυμη να κατασκευάσει ένα ορυχείο χρυσού στην Ακρόπολη μόνο για τα χρήματα;»
«Θα είναι το τελειωτικό χτύπημα. Η εξόρυξη δεν σταμάτησε εδώ και 2.000 χρονιά γιατί δεν τελείωσε ο χρυσός της Ρόσια Μοντάνα, αλλά αυτή η εταιρεία θα τελειώσει το χρυσό και αυτό θα είναι το τελικό χτύπημα. Θα βάλουν σπόρια και θα μεγαλώσουν άλλον χρυσό; Ή περιμένουμε πάλι μια εποχή των παγετώνων, με ηφαίστεια, να φτιαχτεί ξανά το χώμα; Ουτοπίες. Έρχονται στιγμές στη ζωή του ανθρώπου που αποφασίζεις: συνεχίζεις σε αυτό το ρυθμό και πεθαίνεις ή αλλάζεις στρατηγική και συνεχίζεις να ζεις;», θέτει το αμείλικτο ερώτημα ο Εουτζέν…
πηγή: Εξάντας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου